Xử lý nợ xấu ở Nhật

Mấy hôm vừa rồi có mấy đồng chí bạn đọc yêu mến cái blog này nhắn nhủ với tớ về chuyện tiếp tục viết lách, làm tớ cảm động quá, muốn lười cũng không lười được thêm nữa. Định trả lời ngay bằng một cái gì đó nhưng rồi lại ngồi thần ra vì không biết viết về cái gì cả, nên đành thôi.  

Hôm nay thì có đồng chí bạn đọc trực tiếp yêu cầu tớ viết về vấn đề xử lý nợ xấu của Nhật (chắc là để rút ra bài học cho Việt Nam) và kèm thêm câu hỏi nếu Việt Nam vay tiền nước ngoài để xử lý nợ xấu liệu có gây ra lạm phát không. May quá, thế là có đề tài! Cảm ơn đồng chí bạn đọc này nhé!

Về cái vấn đề xử lý nợ xấu Nhật, vì đây không phải là mối quan tâm của tớ từ hồi ở Nhật cho đến bây giờ nên tớ phải thú nhận rằng tớ cũng không tường tận lắm, chỉ có thể nói sơ qua ở đây những gì tớ đọc mót, nghe mót đây đó (nhân dịp này xin mạn phép đồng chí bạn đọc này cho tớ mượn cái đề tài của đồng chí để viết một bài nghiêm chỉnh gửi cho báo nào đó. Còn chuyện được đăng hay không nhiều khi cũng phập phù lắm, nhất là với người ấm ớ như tớ trong con mắt báo chí Việt Nam).

Nhận thức đầu tiên của tớ về chuyện nợ xấu ở Nhật là Chính phủ Nhật nhận ra và bắt tay vào xử lý vấn đề nợ xấu khá chậm chạp và không đủ liều lượng, khi nợ xấu đã trở thành rất nghiêm trọng. Cũng giống như ở Việt Nam hiện thời, chuyện xử lý nợ xấu thế nào, bằng phương pháp nào vẫn còn là điều lúng túng trong Chính phủ (vào những năm cuối thập kỷ 80, đầu 90). Hệ thống thuế của Nhật đương thời cũng không cho phép khấu trừ thuế cho những khoản write-off, còn các ngân hàng Nhật thì cũng không đủ vốn để xử lý nợ xấu.

Sau khi có nhiều vận động hành lang, cuối cùng luật thuế cũng được sửa đổi theo hướng này (1995). Còn NHTƯ Nhật thì tăng bơm tiền, hạ lãi suất để tăng margin cho các ngân hàng thương mại, nhằm tạo điều kiện để chúng có thêm lợi nhuận đưa vào xử lý nợ xấu.

Nhưng tình hình sau đó cũng chẳng cải thiện là mấy, chất lượng tài sản của các ngân hàng tiếp tục xấu đi. Đồng yen mất giá càng làm trầm trọng vấn đề khi tài sản nước ngoài tăng giá, buộc các ngân hàng phải tăng vốn để đảm bảo tỷ lệ vốn an toàn tối thiểu. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn phụ thuộc hoàn toàn vào vốn vay ngân hàng, trở thành nạn nhân vì các ngân hàng không cho vay nữa mà tập trung xử lý nợ xấu và bảo toàn vốn. Doanh nghiệp phá sản hàng loạt, rồi ngân hàng cũng phá sản (Hokkaido Takushoku Bank, 1997). Sau đó, Chính phủ Nhật ban hành đạo luật cho phép sử dụng công quỹ để mua cổ phiếu ưu đãi của các ngân hàng, tạo vốn cho chúng xử lý nợ xấu. Công ty mua bán nợ xấu tương tự như DATC Việt Nam cũng được mở rộng quy mô để mua bán nợ xấu.

Tóm lại, cách thức và công cụ xử lý nợ xấu rốt cuộc cũng chỉ có từng ấy thứ, với một số trở ngại và rào cản có thể khác nhau ở từng nước, ví dụ các luật lệ hiện hành về thuế, chi tiêu công. Có một điểm tương đồng là, khi quy mô nợ xấu đã ở mức nguy hiểm (ước tính đến nghìn tỷ USD ở Nhật), việc xử lý nợ xấu sẽ phải diễn ra trong cả một thời gian dài, thậm chí rất dài. Hôm nay đồng chí Chủ tịch ngân hàng tớ mới thông báo rằng ngân hàng đã giải quyết xong nợ xấu có khi có từ cái thuở tớ còn đang đi học (cấp 3 hoặc đại học)!

Về câu hỏi của đồng chí bạn đọc trên rằng khi vay nợ nước ngoài để xử lý nợ xấu có làm tăng lạm phát không, đây là câu hỏi khó trả lời và khó có câu trả lời rõ ràng. Thứ nhất, có tăng lạm phát hay không phụ thuộc vào việc NHNN xử lý khoản ngoại tệ đi vay về này thế nào. Nếu NHNN tung tiền đồng ra đối ứng để thu khoản ngoại tệ này, cung tiền đương nhiên sẽ tăng. Nếu NHNN sau đó tung tín phiếu, trái phiếu ra để hút VND, cung tiền sẽ được điều chỉnh ở mức độ tương ứng. Nhưng hành động trung hòa cung tiền này nếu có diễn ra thì chắc quy mô không lớn vì NHNN phải ưu tiên tăng cung tiền, bơm vốn cho các NHTM xử lý nợ xấu, tăng thanh khoản. Kết cục là áp lực lạm phát có thể tăng lên.

Nhưng đây mới chỉ là một vế. Ở vế kia, nếu niềm tin trong dân chúng và doanh nghiệp thấp, cộng với triển vọng phục hồi kinh tế mù mịt, rủi ro đổ vỡ phá sản vẫn lớn thì cung tiền có tăng thêm nhưng rốt cuộc lại nằm chết trong hệ thống ngân hàng hoặc trở ngược lại NHNN thông qua kênh gửi vượt dự trữ bắt buộc hoặc đổi lấy tín phiếu NHNN và trái phiếu Chính phủ (tớ có viết về “bẫy thanh khoản” này), tác động xấu lên tổng cầu, và rốt cuộc cung tiền có tăng nhưng cũng không làm tăng áp lực lạm phát.

Tớ cho rằng nếu đi vay nước ngoài để xử lý nợ xấu thì tốt nhất là NHNN in tiền ra mà làm cái việc này, còn hiệu quả hơn và quan trọng nhất là không gây tổn thất cho ngân sách nhà nước.

T/b: Tớ đề nghị đồng chí bạn đọc nào có đề tài, vấn đề gì quan tâm thì cứ mang ra đây để tớ bình luận nhé, không thì tớ bó tay vì chẳng biết viết cái gì nữa rồi.