Trong khi các NHTM tài trợ một nguồn vốn khá lớn cho các dự án hạ tầng giao thông thì Chỉ thị 05 có ý nghĩa như một hành động thể hiện cam kết của NHNN trước Chính phủ về việc bảo đảm tín dụng phát triển lành mạnh, hơn là một chương trình hành động cụ thể, hữu hiệu với những tác động đáng kể đến công tác tín dụng nói chung và tín dụng cho các dự án giao thông nói riêng.
Ngày 15.7, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-NHNN về việc tăng cường kiểm soát rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng đối với các dự án giao thông theo mô hình BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao) hoặc BT (xây dựng - chuyển giao).
Bối cảnh ra đời của Chỉ thị 05, theo NHNN là do việc nhiều ngân hàng thương mại (NHTM) đã tài trợ một nguồn vốn lớn cho các dự án hạ tầng giao thông và xu hướng này đang có chiều hướng gia tăng. Trong khi đó, việc cấp tín dụng này còn có một số bất cập, chưa đánh giá đủ các rủi ro có liên quan. Bên cạnh đó, Chính phủ đã giao NHNN thúc đẩy tăng trưởng tín dụng gắn với bảo đảm cơ cấu tín dụng phù hợp, trong đó tập trung tín dụng vào lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, nhất là các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, giám sát chặt chẽ khi cho vay các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro (bất động sản, các dự án thu hồi vốn trong thời gian dài). Do đó, để bảo đảm tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả, bền vững theo đúng mục tiêu đã đề ra, giảm thiểu rủi ro trong việc cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông, đặc biệt các dự án có thời gian thu hồi vốn dài, NHNN yêu cầu các đơn vị thuộc cơ quan mình và các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài triển khai các công việc liên quan định hướng trên.
Nhận xét đầu tiên về Chỉ thị 05 là phạm vi đề cập đến các dự án giao thông. Các hình thức dự án giao thông không chỉ có BOT và BT mà còn có các hình thức khác như BTO (xây dựng - chuyển giao - vận hành), BOO (xây dựng - sở hữu - vận hành), BTL (xây dựng - thuê vận hành - chuyển giao). Không hiểu vì lý do gì mà NHNN chỉ đề cập đến BOT và BT trong Chỉ thị 05. Có thể lý giải là BOT và BT là hai hình thức dự án phổ biến nhất và đang chiếm đa số trong dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng cấp cho các dự án xây dựng giao thông. Thế nhưng nếu chỉ giới hạn ở hai hình thức này thì chắc chắn các dự án dưới hình thức như BTO, BOO, BTL và BLT (tuy có ít trong hiện tại nhưng sẽ gia tăng trong tương lai) dù có thể có nhiều rủi ro nhưng vẫn được các ngân hàng thương mại cho vay vì đơn giản nó nằm ngoài phạm vi của Chỉ thị 05. Và cũng phải kể thêm một khả năng là các chủ dự án và các ngân hàng thương mại sẽ “lách” Chỉ thị 05 sang các hình thức nói trên để không bị NHNN “soi” việc cho vay của mình cho các dự án này nữa.
Thứ hai, về cách thức triển khai Chỉ thị 05, NHNN yêu cầu các đơn vị thuộc hệ thống kiểm soát chặt chẽ tình hình tăng trưởng tín dụng và chất lượng tín dụng, đặc biệt đối với các dự án BOT, BT giao thông, cung cấp thông tin và kịp thời cảnh báo cho các tổ chức tín dụng về những rủi ro phát sinh. Tăng cường quản lý, giám sát, thanh tra việc chấp hành các quy định về bảo đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng. Giám sát thường xuyên diễn biến hoạt động ngân hàng để phát hiện các vi phạm. Giám sát chặt chẽ hoạt động của các tổ chức tín dụng trong cho vay các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là các dự án BOT, BT giao thông có thời gian thu hồi vốn kéo dài.
Những biện pháp giám sát chủ yếu mang tính định tính trên tuy cũng cần thiết nhưng xem ra không đủ. Chắc chắn khi lập dự án vay vốn thì các chủ dự án bao giờ cũng cố gắng đưa vào những căn cứ và giải trình hết sức thuyết phục để làm đẹp dự án của mình. Về phía NHTM, khi đã quyết định cho vay họ cũng sẽ chuẩn bị và trưng ra khi bị yêu cầu những báo cáo đánh giá tín dụng nội bộ làm nổi bật lên tính khả thi của dự án cũng như khả năng thu hồi vốn cho vay của chủ dự án.
Bởi vậy, từ góc độ quản lý ngành, các đơn vị thuộc NHNN tuy có tăng cường giám sát, kiểm soát thì cũng không thể hạn chế tín dụng tăng mạnh cho các dự án giao thông, đơn giản vì không có lý do gì để ngăn các NHTM cho vay các dự án được coi là “tốt”. NHNN chỉ có thể kiểm soát một cách hữu hiệu hơn dòng tín dụng đổ vào lĩnh vực giao thông khi họ áp đặt thêm các hạn chế định lượng cho lĩnh vực này cũng giống như đã từng làm cho các lĩnh vực như chứng khoán, bất động sản, trái phiếu Chính phủ... Chẳng hạn, NHNN đặt giới hạn tỷ trọng tín dụng của các NHTM cấp cho các dự án giao thông không quá 10% tổng tài sản hoặc tổng dư nợ của mỗi ngân hàng.
Nếu còn băn khoăn rằng áp đặt giới hạn đồng nhất cho các ngân hàng sẽ trói tay nhiều ngân hàng có thế mạnh và kinh nghiệm trong dự án giao thông thì NHNN có thể xem xét tiếp biện pháp quy định giới hạn cho vay dự án giao thông cho từng ngân hàng thương mại dựa trên tiềm lực và kinh nghiệm của từng ngân hàng.
Thứ ba, NHNN đã giao chỉ tiêu hạn mức tín dụng cho từng ngân hàng trong năm. Nếu phối hợp thêm với quy định giới hạn định lượng tín dụng của mỗi NHTM được cấp cho các dự án giao thông như nói trên, và điều kiện nữa là NHNN kiên quyết không cho phép các NHTM vượt chỉ tiêu hạn mức tín dụng tổng thể và hạn mức tín dụng được phép cấp cho lĩnh vực giao thông ở mỗi NHTM, thì có thể nói NHNN đã loại bỏ được phần lớn rủi ro về việc các NHTM cho vay quá hạn mức vào các dự án giao thông.
Tóm lại, chỉ với ba điều trên có thể thấy rằng, Chỉ thị 05 có ý nghĩa như một hành động thể hiện cam kết của NHNN trước Chính phủ về việc bảo đảm tín dụng phát triển lành mạnh, hơn là một chương trình hành động cụ thể, hữu hiệu với những tác động đáng kể đến công tác tín dụng (theo hướng siết chặt lại) nói chung và tín dụng cho các dự án giao thông nói riêng.
No comments:
Post a Comment