Đề xuất dùng
ngân sách xử lý nợ xấu này đã nhận được nhiều ý kiến phản biện không đồng tình
bởi nợ xấu là do ngân hàng gây ra nên không thể lấy tiền thuế của dân để xử lý
nợ xấu, và bởi chưa giải thích được rõ ràng tại sao phải dùng ngân sách nhà nước
để xử lý trong khi các tổ chức tín dụng (TCTD) vẫn đang trích lập dự phòng và
bán nợ xấu vẫn được Công ty Quản lý
tài sản của các Tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) mua và trả bằng trái phiếu đặc biệt có thể chiết
khấu tại Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Có thể vì thế nên trong kế hoạch tái cơ cấu
chính thức trình Quốc hội, việc xử lý nợ xấu bằng ngân sách nhà nước đã được sửa
thành “nguồn lực nhà nước nhất định” để tái cơ cấu các tổ chức tín dụng và xử
lý nợ xấu.
Tuy nhiên,
“nguồn lực nhà nước nhất định” là cái gì thì lại là một điều không được cắt
nghĩa rõ ràng, tiếp tục gây thắc mắc trong dư luận về chuyện có dùng ngân sách
để xử lý nợ xấu hay không.
Vấn đề trở
nên phức tạp hơn khi một lãnh đạo cao cấp của Chính phủ gần đây lý giải rằng: “Chúng ta đừng lẫn lộn hai khái niệm ngân sách nhà
nước và nguồn lực nhà nước. Thực tế là từ trước đến giờ và có lẽ sau này cũng
vậy, chúng ta rất cân nhắc chuyện sử dụng ngân sách để xử lý nợ xấu và xử lý
ngân hàng yếu kém”. Cứ chiểu theo lý giải này thì ít có khả năng và trường hợp
ngân sách nhà nước sẽ được dùng để xử lý nợ xấu.
Nhưng mặt khác,
vị này lại nói rằng: “Thực tế hiện nay chúng ta đang dùng nguồn lực nhà nước
rồi, khi một tổ chức tín dụng trích lập dự phòng để xử lý nợ xấu. Tức là nếu
cho phép ngân hàng trích lập 100 đồng vào chỗ này thì ngân sách đóng 25 đồng
rồi, bởi vì không cho trích lập thì nhà nước thu được 25 đồng (thuế thu nhập
doanh nghiệp). Rồi khi nhà nước cho VAMC phát hành trái phiếu đặc biệt thì có
nghĩa là dùng ngân sách nhà nước rồi, bởi nếu cho vay thông thường thì lãi suất
7-8%, còn tái cấp vốn chỉ 3%. Cho nên đừng nghĩ chỉ dùng kỹ thuật là xử lý được
nợ xấu. Lần này chúng ta khẳng định rằng có thể sử dụng nguồn lực của nhà nước
lớn hơn để xử lý nợ xấu”.
Như vậy, có thể
thấy trong phần giải thích trên, không những nguồn lực nhà nước với ngân sách
nhà nước được dùng lẫn lộn với nhau, dường như được coi đồng nghĩa với nhau, mà
có thể hiểu rằng bấy lâu nay chúng ta đã dùng ngân sách để xử lý nợ xấu rồi thì
(và cứ thế) sẽ tiếp tục sử dụng ở mức độ lớn hơn để xử lý nợ xấu.
Quan trọng hơn, trong
lời giải thích trên đã có sự nhầm lẫn. Cho phép trích lập dự phòng đúng là sẽ
làm giảm lãi của ngân hàng, từ đó làm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp nộp vào
ngân sách nhà nước. Nhưng không thể tính theo kiểu “đếm cua trong lỗ” như vậy
được vì trích lập dự phòng nợ xấu là một bút toán kế toán bắt buộc, như với bất
cứ một loại chi phí hoạt động nào khác của doanh nghiệp, và phần chênh lệch
cuối cùng giữa thu và chi mới được coi là lợi nhuận và mới bị tính thuế thu
nhập doanh nghiệp. Ở đây không có chuyện nhà nước “tự nguyện” giảm trừ thuế cho
doanh nghiệp, làm giảm thu ngân sách.
Về chuyện VAMC
phát hành trái phiếu đặc biệt cho TCTD để chiết khấu (hoặc “tái cấp vốn”, theo
cách dùng từ của vị này) tại NHNN với lãi suất tái chiết khấu 3%. Cho vay tái
chiết khấu hay tái cấp vốn từ NHNN là một nghiệp vụ hàng ngày của NHNN và nguồn
tiền cho vay là từ sự tạo tiền của NHNN (nôm na là NHNN in tiền), do đó không
thể coi nguồn tiền này là từ ngân sách nhà nước hoặc ngân sách nhà nước đã chịu
thiệt vì NHNN đã cho vay tái cấp vốn hay tái chiết khấu. Để dễ hiểu hơn, chỉ
cần biết rằng cung tiền (tạo tiền) của NHNN (hàng năm) không bao giờ, không
được phép coi là nguồn thu (tiềm năng) của ngân sách nhà nước, tuy đúng là ngân
sách nhà nước đôi lúc có thể vay trực tiếp tiền tạo ra từ NHNN như khoản vay
30.000 tỷ đồng hồi năm 2015.
Từ phân tích
trên, có thể khẳng định rằng hầu như chúng ta chưa bao giờ dùng ngân sách nhà
nước để xử lý nợ xấu. Nếu coi các khoản tiền mà NHNN bỏ ra liên quan đến xử lý
nợ xấu (như mua và tái cơ cấu các ngân hàng 0 đồng, tái chiết khấu trái phiếu
đặc biệt do VAMC phát hành, tái cấp vốn cho các ngân hàng tạm thời thiếu hụt
thanh khoản vì nợ xấu lớn…) là các nguồn lực nhà nước thì đúng là nợ xấu đã được
xử lý một phần bởi nguồn lực nhà nước, nhưng đó vẫn không phải là ngân sách nhà
nước.
Tuy vậy, cũng
cần phải thừa nhận, chấp nhận một số trường hợp ngân sách nhà nước sẽ phải được
sử dụng để xử lý nợ xấu. Ví dụ, ngân sách sẽ phải chi trả để xóa các món nợ xấu
tại các ngân hàng thương mại cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhà
nước như Vinashin, vay dưới sự bảo lãnh hay chỉ định cho vay của Chính phủ,
thông qua NHNN. Đây là các khoản cho vay biến thành nợ xấu không hoàn toàn do
lỗi của ngân hàng nên cần thiết thì ngân sách phải bỏ ra để trả lại cho ngân
hàng.
Tóm lại, hiện
tại vấn đề có dùng ngân sách để xử lý nợ xấu hay không và, nếu có, thì tại sao
phải dùng, vẫn chưa được làm rõ. Thiết nghĩ, Chính phủ cần phải có một câu trả
lời chính thức và đầy đủ về vấn đề này để làm yên lòng công luận.
No comments:
Post a Comment