Trong tờ trình Quốc hội về Kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế
giai đoạn 2016-2020, Chính phủ đã vạch ra cặn kẽ các mục tiêu, quan điểm, nội
dung trọng tâm, nhiệm vụ, nội dung thực hiện, nguồn lực thực hiện, điều kiện thực
hiện, và lộ trình thực hiện tái cơ cấu.
Tuy nhiên, chỉ đọc các mục đề lớn trên thôi cũng đã thấy
sự phức tạp, rối rắm và có cả sự trùng lặp, lẫn lộn giữa các mục đề, giữa mục
đích với phương tiện. Quan trọng hơn, điều thiếu vắng nhất trong Kế hoạch này
là những điểm mới, mang tính đột phá, cách mạng, đúng nghĩa là một cuộc đổi mới
lần thứ hai. Đồng thời Kế hoạch cũng chưa đưa ra cụ thể những cách thức làm thế
nào để hiện thực hóa những mục tiêu, quan điểm, nội dung trọng tâm, nhiệm vụ,
và nội dung thực hiện trên.
Ví dụ, về phần nội dung, Kế hoạch nêu ra 5 nội dung trọng
tâm, trong đó có “phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân”. Để thực hiện nội
dung này, trong phần về nhiệm vụ ưu tiên, Kế hoạch đặt ra nhiệm vụ: “cải thiện
môi trường kinh doanh và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp tư nhân ở cảc cấp trung
ương và địa phương”. Nhưng nhiệm vụ này cần được triển khai thực hiện cụ thể
như thế nào thì lại không thấy Kế hoạch đề cập đến, ngoài phần lộ trình thực hiện
mà Kế hoạch này nhấn mạnh phải thực hiện ngay trong giai đoạn 2017-2018.
Trong khi đó, vấn đề phát triển khu vực kinh tế tư nhân nói
trên đã được đề cập đến nhiều lần trong suốt ba chục năm nay trong các văn kiện
của Đảng và Chính phủ, các đề án, chiến lược, kế hoạch phát triển các loại mà
thậm chí có thể còn chi tiết, cụ thể hơn. Nhưng rồi kết quả thế nào thì tự nó
cũng phản ánh rõ khi mục tiêu này lại một lần nữa được đưa vào thành một trong
những mục tiêu trọng tâm phấn đấu đạt được của Kế hoạch hiện tại này.
Điều quan trọng mà công luận quan tâm là ai, cần làm gì, có
giải pháp đột phá, khác biệt, mới mẻ gì không, như thế nào, kết quả ra sao thì
mới được coi là đạt được mục đích (của tái cơ cấu)… Tiếc là những chi tiết “đắt
giá” này hoàn toàn vắng bóng trong Kế hoạch. Điều này làm cho Kế hoạch tái cơ cấu
nền kinh tế hiện tại không khắc phục được sự chung chung, đại khái theo kiểu khẩu
hiệu của nhiều kế hoạch tương tự, và điều khác biệt chủ yếu giữa Kế hoạch này với
những kế hoạch phát triển kinh tế trung hạn trước đây chỉ là ở cụm chữ “tái cơ
cấu” mà thôi.
Tương tự như vậy là các nhiệm vụ khác. Ví dụ, yêu cầu thực
hiện nghiêm Luật Ngân sách mà Kế hoạch này đặt ra cũng không phải là điểm mới,
có giá trị, vì bản thân Luật Ngân sách đã có những điều khoản ràng buộc nghĩa vụ
và trách nhiệm của các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của luật này. Bên cạnh
đó, yêu cầu này còn chứa đựng điểm bất hợp lý. Cụ thể, một mặt thì nó yêu cầu
thực hiện nghiêm Luật Ngân sách Nhà nước. Nhưng mặt khác, nó lại yêu cầu tiếp tục
cải cách Luật Ngân sách nhà nước, thực hiện đầy đủ, nhất quán kỷ luật ngân
sách. Nếu đã thấy rõ Luật Ngân sách còn chứa đựng nhiều điểm bất hợp lý, phải sửa
mà lại yêu cầu thực hiện nghiêm luật này thì rõ ràng là Kế hoạch lại “làm khó”
nền kinh tế khi hậu quả của những bất cập trong Luật Ngân sách tiếp tục được
duy trì và bộc lộ ra.
Về yêu cầu (nhiệm vụ) kiên quyết xử lý nợ xấu, cho phá sản
đối với các ngân hàng yếu kém. Những vấn đề này đã có trong các đề án chuyên
ngành của ngành ngân hàng, cũng như trong các chỉ đạo của Đảng và Chính phủ. Có
lẽ điểm khác biệt ở đây chỉ là có thêm từ “kiên quyết”. Dẫu vậy, để sự khác biệt
này có ý nghĩa thì chí ít Kế hoạch này cần phả diễn giải thế nào, ở mức độ nào
là “kiên quyết”, ai, thực hiện như thế nào...
Về yêu cầu (nhiệm vụ) hoàn thiện thể chế đầu tư công, đây
cũng không phải là điều mới mẻ vì đã được đề cập đến quá nhiều trong các năm
qua. Điều khác biệt duy nhất ở Kế hoạch này là yêu cầu: “Đổi mới cơ chế quản lý
và phân bổ đầu tư công theo nguyên tắc cạnh tranh, trên cơ sở lĩnh vực ưu tiên
đầu tư và các đề xuất dự án tốt, khả thi…”
(người viết nhấn mạnh). Nhưng từ trước đến
nay có nhiều dự án được phê duyệt vì được các cơ quan liên đới đánh giá là tốt,
khả thi, nhưng rốt cuộc trở thành dự án “đắp chiếu” hoặc thua lỗ triền miên. Điều
này chứng tỏ mọi ý đồ, mong muốn vẫn quan trọng ở khâu thực hiện, nên việc đưa
thêm yêu cầu này vào trong Kế hoạch tái cơ cấu hiện nay là vừa thừa, vừa thiếu.
Sau cùng, cũng nên dành mấy câu nói về sự lạm dụng cụm từ
“tái cơ cấu”. Điều này được thể hiện rõ ở yêu cầu/nhiệm vụ “tái cơ cấu các thị
trường nhân tố sản xuất quan trọng bao gồm thị trường quyền sử dụng đất, thị
trường nhân lực, và thị trường khoa học công nghệ” mà Kế hoạch này đặt ra phải
thực hiện ngay trong giai đoạn 2017-2018. Có lẽ không mấy người hiểu rõ thế nào
là tái cơ cấu thị trường quyền sử dụng đất, thị trường nhân lực, và thị trường
khoa học công nghệ. Phải chăng Kế hoạch này muốn nói đến các thay đổi cần thiết
trong việc sang nhượng, mua bán quyền sử dụng đất để tạo thuận lợi cho việc tích
tụ đất đai trong nông nghiệp? Về tái cơ cấu thị trường nhân lực, phải chăng Kế
hoạch muốn nói đến việc giảm bớt tỷ trọng nhân lực trong khu vực kinh tế nhà nước?
Về tái cơ cấu thị trường khoa học công nghệ, phải chăng ý muốn nói là tăng vai
trò của khu vực tư nhân trong nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ? Nếu đúng
vậy thì sao không dùng những cách diễn giải đơn giản như thế này, tránh gây hiểu
lầm? Nếu không phải, vậy thì Kế hoạch này cũng phải được viết lại cho rõ ràng,
dễ hiểu, vì đơn giản là để cho người đọc hiểu cũng chưa đạt được thì khó nói đến
chuyện hiện thực hóa nó thành công.