http://www.thesaigontimes.vn/160817/IPO-Nha-may-Loc-dau-Dung-Quat-khong-de-dang.html
Công ty Lọc hóa dầu Bình
Sơn (BSR) – công ty vận hành nhà máy lọc dầu Dung Quất – mới đây đã công bố việc
chào bán lần đầu ra công chúng (IPO) vào cuối năm nay. Có khá nhiều chuyện đáng
nói liên quan đến kế hoạch IPO này.
Năm lần bẩy lượt
Đây không phải là lần đầu
tiên BSR “rậm rịch” IPO. Việc này đã diễn ra từ năm 2010 khi, theo ngôn từ trên
mặt báo chí, “Chính phủ đã có chủ trương kêu gọi các nhà đầu tư, đối tác nước
ngoài mua cổ phần của BSR”. Tuy nhiên, việc bán cổ phần này không hiểu vì lý do
gì mà im ắng suốt cho đến tận năm 2015 (tuy nhiên, mới đây, theo Chủ tịch Hội đồng
thành viên BSR thì BSR đã trình kế hoạch cổ phần hóa năm 2013 nhưng không được
thông qua bởi cấp có thẩm quyền).
Việc IPO được xới lại
trong năm 2015 xem ra có phần “quyết liệt” hơn, mang tính giục giã, bắt buộc
hơn. Cụ thể, “Thủ tướng yêu cầu PVN (Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) thực hiện cổ phần
hóa và chỉ giữ tối thiểu 65% vốn điều lệ”, theo tường thuật của báo chí. Tiếp
đó, PVN đã ra quyết định về việc cổ phần hóa BSR vào ngày 6/11/2015. Nhưng rồi
vụ IPO này cũng không đi đến đâu cả.
Đến tháng 11/2015, lãnh đạo
BSR đăng đàn trả lời báo chí về kế hoạch IPO của mình vào cuối năm 2016. Tưởng
đâu đã xong, nhưng rồi GazProm Neft, một công ty năng lượng của Nga được xem là
đối tác chiến lược tham gia cổ phần hóa BSR với dự định mua 49% cổ phần của nhà
máy lọc dầu Dung Quất, vào đầu năm 2016 (có báo thì nói là đến tháng 6/2016) đã
thông tin không tiếp tục tham gia nữa. Sau đó, việc IPO của BSR tiếp tục được
thúc đẩy theo Quyết định 58/2016 ngày 28/12/2016 của Thủ tướng, dự kiến tiến
hành vào năm nay (lúc đầu được công bố là vào quý 3, sau lại sửa thành quý 4).
Xem ra có một lực cản lớn
đằng sau việc cổ phần hóa BSR. Ai phải chịu trách nhiệm việc để lỡ chuyến tầu cổ
phần hóa BSR vào những lúc thuận lợi nhất? Xin đừng đổ tội cho “cơ chế hành
chính” như lời của lãnh đạo BSR.Đến lúc rẻ cũng phải bán, phải thoái vốn
Trong con mắt của nhà đầu
tư, tính hấp dẫn của thương vụ IPO này xem ra ngày càng… suy giảm. Điều kiện để
cổ phần hóa và IPO xem ra cũng càng ngày càng dễ dãi hơn. Nếu trong những năm
trước, thời vẫn còn hoàng kim của giá dầu cũng như của cổ phiếu trên thị trường
chứng khoán Việt Nam thì điều kiện để trở thành nhà đầu tư chiến lược của BSR
là nhà đầu tư không những có tiềm lực tài chính mạnh, có kinh nghiệm trong lĩnh
vực hóa-lọc dầu, mà còn phải cam kết đồng hành lâu dài để hỗ trợ hỗ trợ BSR
nâng cấp, mở rộng nhà máy, mở rộng thị trường… Nhưng rồi, GazProm Neft, một
trong số rất ít ỏi nhà đầu tư lớn có sự quan tâm nghiêm túc đến BSR, cũng đành
phải “chào thua”, với lý do, theo báo chí trong nước, là không cảm thấy thỏa
mãn với điều kiện mà phía Việt Nam đề xuất.
Và hiện tại thì tuy BSR vẫn
khẳng định quan điểm về nhà đầu tư chiến lược như nói ở trên nhưng dường như
chuyện tìm và bắt tay được với đối tác chiến lược tiềm năng có thể thế chỗ cho GazProm
Neft vẫn chẳng đâu ra đâu, đơn gản vì BSR vẫn đang “tìm đối tác chiến lược phát
triển hóa dầu mua trên 36%”, theo BSR. Ngược lại, BSR hiện sẵn sàng “tuyển” cả các
quỹ đầu tư trong và ngoài nước mua cổ phần của mình, điều phần nào cho thấy với
BSR bây giờ thì “méo mó có hơn không”, không có kinh nghiệm (phát triển hóa dầu),
không cam kết đồng hành lâu dài thì có tiền cũng được!
Bên cạnh đó, dường như
cũng đã đồng hành và nếm trải đủ với BSR nên Chính phủ cũng đã cố gắng thúc đẩy
việc IPO của BSR bằng việc hạ tỷ lệ dự kiến nắm giữ cổ phần sau cổ phần hóa và
IPO từ tối thiểu 65% như trước đây xuống còn dưới 50% (tức là bán sạch đi cũng
được). Chính phủ thoái vốn khỏi BSR không những là một động thái mở rộng cửa mời
chào nhà đầu tư mà có thể còn đan xen cả mục đích “quẳng gánh lo” vì không còn
phải lao tâm khổ tứ chăm sóc “đứa con tâm huyết” BSR bằng cả tài chính lẫn
chính sách hỗ trợ vốn luôn gây phản ứng trái chiều trong dư luận như suốt mấy
năm qua. Và cũng rất có thể là Chính phủ đã nhận ra vai trò thật sự của lọc dầu
Dung Quất về cả mặt kinh tế và xã hội đã không như dự tính nên mới không ngần
ngại buông bỏ hoàn toàn nhà máy này.
Vì nước đã đến… cổ!
Một điểm khác, và cũng có
liên quan đến điểm nêu trên, một mặt BSR đang cảm nhận rất rõ tình hình ảm đạm
mà họ đang phải đối mặt nhưng mặt khác họ lại quyết tâm (hoặc bị thúc) cổ phần
hóa và IPO ngay trong năm nay, với tâm thế gần như không còn gì để mất, được thể
hiện qua lời của lãnh đạo BRS: “Thời điểm này giống
như người lữ hành trễ chuyến tàu, nhưng muộn còn hơn không làm. Phải làm bất chấp
điều kiện hiện giờ khó khăn gấp nhiều lần 4-5 năm trước”.
Điều gì đã
đẩy họ vào tình cảnh này?
Rõ ràng, với
BSR và cả Chính phủ, việc cổ phần hóa và IPO không phải nhằm “thay máu” nền quản
trị doanh nghiệp để cải thiện hiệu quả sản xuất kinh doanh như với nhiều trường
hợp cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước khác. Đơn giản là bởi khả năng này
không/chưa bao giờ được đề cập đến bởi cả Chính phủ lẫn BSR và công ty mẹ là
PVN trong những thông tin công bố hiếm hoi. Thay vào đó, mục đích chính là để
có tiền nhằm thực hiện dự án mở rộng nhà máy lọc dầu Dung Quất. Việc mở rộng
này mang tính sống còn với nhà máy vì không chỉ đem lại năng lực sản xuất cao
hơn mà còn, quan trọng hơn, đảm bảo khả năng sản xuất các sản phẩm xăng dầu đáp
ứng tiêu chuẩn Euro 4 được áp dụng tại Việt Nam từ năm nay (hiện tại không đáp ứng
được, tức là sẽ không tiêu thụ được sản phẩm khi tiêu chuẩn Euro 4 có hiệu lực).
Số vốn dự
kiến cho dự án mở rộng này lên tới 1,82 tỉ đô la (và chắc sẽ phải cộng thêm nhiều
phần trăm vào đó nữa để tính trước cho tình trạng “trượt giá”). Trong tình cảnh
“giật gấu vá vai” của ngân sách hiện nay, việc trông chờ Nhà nước, chủ sở hữu của
BSR, bỏ vốn cho dự án là điều không khả thi. Trông vào nguồn tích lũy của BSR
thì chẳng thấm vào đâu vì lợi nhuận ròng hàng năm của BSR chỉ khoảng 100-200
triệu đô la.
Thay vào
đó, BSR đã có kế hoạch vay 1,2 tỉ đôla. Vẫn thiếu (chưa kể để vay được 1,2 tỉ
thì BSR có thể phải bỏ ra thêm một số vốn đối ứng nào đó). Vậy thì chỉ còn cách
gọi vốn của nhà đầu tư, thông qua việc tự bán mình.
Không nên bảo lãnh, ưu đãi thêm cho BSRĐiều đáng nói là BSR vẫn muốn làm một “cú chót” bằng việc xin Chính phủ bảo lãnh cho khoản vay này trước khi IPO. Câu hỏi đặt ra ở đây là liệu Chính phủ có nên bảo lãnh cho BSR không?
Để trả lời câu hỏi này, cần
phân tích BSR có rủi ro lớn gì trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Đó là rủi
ro lớn về tỷ giá liên quan đến mất cân đối đồng tiền (nhập khẩu dầu thô bằng
ngoại tệ, doanh thu bằng nội tệ). Cũng có rủi ro về thị trường và sản phẩm, khi
hiện tại sản phẩm của lọc dầu Dung Quất không đáp ứng được tiêu chuẩn Euro 4 để
tiêu thụ được ở Việt Nam (chỉ đáp ứng được vào năm 2021 hoặc 2022, khi dự án mở
rộng hoàn thành). Không rõ rồi họ sẽ bán sản phẩm đi đâu và cho ai, vì xuất khẩu
cũng khó vì không cạnh tranh được với các nhà cung cấp khác trên thế giới về
giá cả.
Bên cạnh đó, hiệu quả hoạt
động của nhà máy là một dấu hỏi lớn. Nhà máy báo cáo lãi nhưng chủ yếu từ trước
đến nay chỉ nhờ “mặc cả” chính sách ưu đãi với Nhà nước, với hàng loạt ưu đãi từ
thuế má đến tiếp cận thị trường, đất đai. Việc chủ động cải thiện hiệu quả hoạt
động sản xuất kinh doanh xem ra không phải là một ưu tiên với nhà máy. Bằng chứng
là, theo lời của Tổng giám đốc BSR, trong năm 2016 đã cắt giảm 20% chi phí sản
xuất, trong khi những năm trước đó dư luận chỉ được thấy một BSR kể khổ với
Chính phủ mà không thấy một lời nào về sự tự “vượt khó” của mình bằng cách cắt
giảm chi phí sản xuất. Nếu những năm trước đây BSR cắt giảm được chừng đó chi
phí thì họ thừa sức cạnh tranh ngang ngửa với xăng dầu nhập khẩu dù phải chịu
thuế điều tiết đến 20% hoặc hơn. Ngược lại, dù khó khăn nhưng BSR đã không quên
xin cơ chế lương thưởng đặc thù cho người quản lý.
Như vậy, việc Chính phủ
tiếp tục bảo lãnh cho BSR sẽ là khá mạo hiểm, và BSR cũng không xứng đáng được
Chính phủ bảo lãnh, ưu đãi nữa.
Cũng sẽ có người lập luận
rằng Chính phủ cần phải bảo lãnh, cũng như cam kết (thêm) các ưu đãi, để dự án
trở nên có hiệu quả hơn, dễ bán và bán được giá cao. Nhưng cần đặt câu hỏi ngược
lại, liệu phần thu được thêm từ việc thoái vốn với giá cao hơn có bù đắp nổi những
thiệt hại, mất mát, thất thu phải bỏ ra hiện nay và nhiều chục năm sau này liên
quan đến BSR thuộc sở hữu của những ông chủ tư nhân mới không?
Tóm lại, cổ phần hóa BSR
xem ra vẫn chỉ là việc “chữa cháy”, cực chẳng đã, nhưng/và không vì thế mà Chính
phủ nên tiếp tục ưu đãi, trợ giúp tài chính và chính sách thêm cho BSR nữa. Xin
hãy để thị trường lên tiếng.
No comments:
Post a Comment