https://thesaigontimes.vn/neu-phai-vay-them-thi-chi-vay-cho-phong-chong-dich/
Chính phủ mới đây
đã công bố một số chi tiết về tình hình tài chính dành cho chi, phòng chống
Covid-19 trong năm 2021 (1).
Có khá nhiều con
số, nhưng tóm lại là về mặt nguồn lực, Chính phủ trung ương và địa phương đã phải
huy động đến cả những nguồn vốn chỉ dùng cho những trường hợp không còn cách
nào khác gồm nguồn dự phòng, hoặc nguồn không thường xuyên như tiết kiệm chi
ngân sách, bên cạnh những nguồn bất thường như Quỹ Vaccine – tức tiền của dân
chứ không phải ngân sách nhà nước. Sau khi đã trừ đi phần chi tiêu cho 8 tháng
qua, tổng cộng ngân sách trung ương và địa phương còn lại chỉ khoảng 52 ngàn tỷ
đồng.
Còn một nguồn có
khả năng trông vào là khoản cải cách tiền lương 122 ngàn tỷ đồng. Nhưng khoản này
theo quy định là chỉ được dùng để hỗ trợ cho người lao động và doanh nghiệp khó
khăn vì Covid-19. Nên dù có được Quốc hội đồng ý cho phép dùng khoản này chi chống
dịch thì cũng chỉ là kiểu giật gấu vá vai, theo đó Chính phủ sẽ buộc phải cắt
giảm phần hỗ trợ cho người lao động và doanh nghiệp khó khăn một cách tương ứng
với phần trích ra từ nguồn này để chi cho chống dịch.
Về kế hoạch chi
ngân sách, số tiền 52 ngàn tỷ đồng nguồn ngân sách còn lại này thì... quá ít so
với nhu cầu sắp tới. Chỉ riêng tiền mua vaccine sắp tới đã cần đến 16 ngàn tỷ đồng,
chưa kể khi phải mua thêm để tiêm nhắc lại. Theo Bộ Y tế, nếu cả nước có 300.000 người nhiễm Covid-19,
trong 28 ngày cần chăm sóc y tế, số tiền ngân sách nhà nước cần chi ra là hơn
60 ngàn tỷ đồng.
Như vậy, có thể
nói sức khỏe tài chính quốc gia đang rất ngặt nghèo, hầu như không còn nguồn để
khai thác thêm, trong khi nhu cầu chi dù chỉ để đảm bảo giảm thiểu thiệt hại
nhân mạng trong những tháng tới có thể là rất lớn, đặc biệt khi mà dịch vẫn có
khả năng cao bùng phát (lại) ở nhiều địa phương.
Tất nhiên, đã có
nhiều người nhắc đến, đề xuất chuyện tăng vay nợ quốc gia để ngân sách có thêm
tiền, với lý do là tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam hiện nay vẫn thấp hơn đáng kể
mức trần. Nhưng xin lưu ý một điểm quan trọng là tỷ lệ này thấp bởi GDP của Việt
Nam đã được “điều chỉnh” tăng tới hơn 20% do thay đổi cách/phạm vi tính toán,
làm giảm mạnh tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam chỉ sau một đêm. Cũng chính vì điều
này mà Quốc hội đã phải hạ trần nợ công của Việt Nam xuống so với trước đây để
phản ánh thực chất hơn con số thống kê được dùng tại Việt Nam – nợ công vẫn
đang tăng nhanh ở Việt Nam chứ không phải ngược lại.
Trước viễn cảnh sẽ
phải chi rất nhiều cho chỉ riêng chống dịch, bảo đảm nhân mạng cho người dân,
chắc chắn Việt Nam không còn cách nào khác ngoài phải tăng vay nợ. Nhưng trong
bối cảnh nợ công đã nhiều nên việc tăng vay nợ, khi bắt buộc phải thực hiện, cần
phải rất cẩn trọng.
Theo hướng này,
việc tăng vay nợ cần được ưu tiên cho và khống chế theo nhu cầu chi chống dịch
trước hết. Nếu “cực chẳng đã”, phải tăng chi hỗ trợ cho người lao động và doanh
nghiệp bị ảnh hưởng dịch, mà mục đích cuối cùng cũng là để giảm thiểu thiệt hại
nhân mạng vì người dân kiệt quệ cả tiền ăn lẫn sức khỏe, thì có thể cần thiết
tăng vay nợ tương ứng.
Còn những mục
tiêu chi khác từ ngân sách, từ tăng nợ công cần được gác lại hay chấm dứt hết.
Trong đó ít nhất gồm tăng ngân sách dành cho đầu tư công hoặc thúc đẩy giải
ngân các dự án đầu tư công hiện hành. Một tham khảo chính sách về điều này là việc
Malaysia đã phải hủy bỏ một dự án đường sắt cao tốc nối với Singapore, vì thế,
đã phải bồi thường cho Singapore nhiều triệu đô la tiền vi phạm hợp đồng, bởi
Malaysia thấy dự án này là không thể kham nổi với tình hình ngân sách căng thẳng
của nước này. Do đó, Việt Nam cũng phải mạnh dạn chấp nhận thiệt hại về kinh tế
khi ngân sách không thể chịu đựng nổi nữa. Nói cách khác, Việt Nam cần chọn mục
tiêu ưu tiên chi ngân sách: Hoặc là chống dịch, bảo toàn nhân mạng người dân,
hoặc là dàn hàng ngang cùng tiến – vừa chống dịch vừa duy trì/đảm bảo tăng trưởng
kinh tế – để rồi cả hai mục tiêu đều thất bại.
Nếu đã quán triệt
được mục tiêu ưu tiên bảo đảm nhân mạng thì toàn bộ ngân sách còn lại, nguồn điều
chuyển từ các hạng mục chi tiêu khác, và cuối cùng là nguồn vay nợ ít nhất từ
nay đến cuối năm sẽ phải dành cho chống dịch và cứu trợ người dân bị ảnh hưởng
có thể duy trì một cuộc sống tối thiểu.
Mọi sự chủ quan về
chính sách gồm dự báo lạc quan về tình hình dịch bệnh cũng như khả năng phòng,
chống dịch bệnh của chính quyền địa phương và trung ương là hết sức nguy hiểm,
như thực tế đã cho thấy rõ thời gian qua. Ngay như Singapore cuối cùng cũng
không thể thoát ly được các biện pháp phong tỏa, giãn cách xã hội lặp đi lặp lại
dù đã đạt tỷ lệ tiêm chủng đến gần 90% dân số và đang chuẩn bị tiêm mũi thứ ba
thì chúng ta cũng đừng nên lạc quan quá vào viễn cảnh bình thường hóa trở lại
vào những tháng cuối năm ở Việt Nam.
Biết mình, biết
“địch”, nên chúng ta hãy dồn hết sức lực và tâm trí vào phòng, chống dịch từ
nay đến cuối năm, thậm chí sang đến năm sau, tạm gác lại mục tiêu tăng trưởng
kinh tế hay những thứ xa xôi khác, đặc biệt những thứ lãng phí, làm màu.
Để thay lời kết,
xin nhắc lại châm ngôn: “Còn người là còn tất cả”!
---------------
(1) https://vnexpress.net/ngan-sach-co-bao-nhieu-de-chong-dich-4360531.html?utm_source=facebook&utm_medium=native&utm_campaign=fanpage
