Tại “Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2016 trong
giai đoạn mới: thách thức tái cơ cấu và triển vọng”, ông Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài
chính quốc gia đã đưa ra một số lập luận về chuyện cần thiết phải dùng ngân
sách để xử lý nợ xấu trong hệ thống ngân hàng. Trong bài này, xin được phản biện
một số lập luận này của ông Phước để những cơ quan có thẩm quyền có cái nhìn
đúng đắn hơn về chuyện xử lý nợ xấu bằng ngân sách.
Trước tiên, về “quan
điểm”, theo cách đặt vấn đề của ông Phước, rất đồng ý với ông về quan điểm rằng
phải giải quyết nợ xấu trong hệ thống ngân hàng, không vì quyền lợi của một vài
cổ đông, một vài ngân hàng mà là vì nền kinh tế nói chung. Và cũng đồng ý với
ông rằng muốn tái cơ cấu (xử lý) nợ xấu thì không thể để Ngân hàng Nhà nước
(NHNN) đơn thường độc mã.
Tuy nhiên, từ quan điểm
trên không thể suy ra ngay rằng muốn xử lý nợ xấu (hiệu quả) thì phải dùng ngân
sách nhà nước, vì hai vấn đề này không nhất thiết phải dính dáng, quan hệ với
nhau. Không thấy ông Phước trình bày về mối quan hệ này, ngoài một “tiết lộ” về
con số 12,5% GDP là nguồn lực tham gia giải quyết nợ xấu trong 5 năm qua, và
chi tiết rằng “cả hệ thống chính trị vào cuộc (xử lý nợ xấu)”. Những con số và
chi tiết này thực ra cũng hoàn toàn không nói lên điều gì liên quan đến câu hỏi
tại sao phải dùng ngân sách để xử lý nợ
xấu.
Không rõ con số 12,5%
GDP nguồn lực giải quyết nợ xấu mà ông Phước nêu ra cụ thể là gồm những khoản
chi tiêu nào, ai chi, cho ai và vào đâu. Tuy vậy, cứ suy từ diễn biến xử lý nợ
xấu bấy lâu nay dư luận đã được biết thì nguồn lực này có thể bao gồm số tiền
NHNN bỏ ra cho các ngân hàng yếu kém, 0 đồng vay dưới dạng cho vay tái cấp vốn
để xử ý nợ xấu. Nhưng số tiền này của NHNN không phải là tiền từ ngân sách (mà
từ tạo tiền, một nghiệp vụ thông thường của NHNN) nên không thể nói ngân sách
đang được dùng để xử lý nợ xấu.
Hoặc nguồn lực trên
cũng bao gồm số vốn VAMC đã bỏ ra dưới dạng trái phiếu đặc biệt để mua nợ xấu từ
các ngân hàng. Nhưng trái phiếu VAMC cũng không phải là vốn từ ngân sách (lưu ý
rằng 2.000 tỷ đồng vốn điều lệ cấp cho VAMC hoạt động vẫn chưa được dùng đến một
đồng nào, theo người đứng đầu VAMC cho biết). Bởi vậy, cũng không thể nói ngân
sách đang được dùng để xử lý nợ xấu.
Quan trọng hơn, dù
cho nguồn lực trên có được lấy ra từ ngân sách một cách bí mật, lén lút (vì
chưa bao giờ được báo cáo công khai, trước Quốc hội) để dùng vào một việc nào
đó liên quan đến nợ xấu thì, theo nguyên
tắc, không phải là cái cớ để kêu gọi tiếp tục và công khai, hợp pháp hóa cách
làm này, trừ khi những người đứng đằng sau những hành động bí mật này công khai
đứng ra nói rõ cách làm, sự cần thiết và lợi ích mang lại của nó cho nền kinh tế
nói chung.
Như vậy, về quan điểm,
ở đây rõ ràng chuyện tại sao phải dùng ngân sách nhà nước để xử lý nợ xấu vẫn
chưa (bao giờ) được những người kêu gọi dùng ngân sách xử lý nợ xấu như ông Phước
giải đáp rõ ràng, thỏa đáng. Mà một khi đã vậy thì không thể yêu cầu dùng ngân
sách nhà nước để xử lý nợ xấu!
Chuyển sang vấn đề “kỹ
thuật”, cũng theo cách nói của ông Phước. Theo ông Phước, để
xử lý nợ xấu thì cần
25 tỉ đô la Mỹ trong 5 năm tới. Con số này bao gồm 10 tỉ đô la Mỹ để xử lý số nợ
mà VAMC đã mua, 15 tỉ đô la Mỹ còn lại sẽ được các ngân hàng tự thực hiện bao gồm
việc bán các tài sản, trích lập dự phòng cấn nợ trừ nợ… đồng thời cần thiết lập
thị trường mua bán nợ thực sự.
Các thông tin ông Phước
đưa ra như ở trên không giúp ích gì trong việc thuyết phục công luận rằng cần
thiết phải rót tiền thật để xử lý nợ xấu (chưa nói đến chuyện tiền thật này phải
từ ngân sách). Chẳng hạn, “xử lý số nợ mà VAMC đã mua” là xử lý kiểu gì? Phải
chăng là VAMC dùng số tiền 10 tỉ đô la Mỹ này để chi trả các ngân hàng thương mại
đã bán nợ xấu cho mình thay vì dùng trái phiếu đặc biệt?
Nếu đúng vậy. Vì nợ xấu
đang “mắc kẹt” tại VAMC, chưa biết ngày nào mới xử lý và thu hồi được bao nhiêu
trong số nợ đang ôm này, nên nếu VAMC, và thực chất là Nhà nước, cứ “mạnh dạn”
chi trả ngay cho các ngân hàng có nợ xấu bằng tiền thật thì có khác gì “thả gà
ra đuổi”? Tại sao lại phải hào phóng với các ngân hàng một cách vô nguyên tắc
như thế?
Nếu nói rằng cần phải
dùng tiền thật để khơi thông những trở ngại về pháp lý và cơ sở hạ tầng (ví dụ,
sự thiếu vắng thị trường mua bán nợ) đang ngăn cản VAMC xử lý nợ xấu thì còn có
đôi phần có lý. Nhưng chi phí này không thể nào lên đến 10 tỉ đô la Mỹ, mà quá
lắm thì cũng chỉ (được phép) là một phần nhỏ trong con số này mà thôi.
Về khoản 15 tỉ đô la
Mỹ còn lại dành cho các ngân hàng tự thực hiện (việc xử lý nợ xấu), đề xuất này
cũng không rõ ràng và hợp lý. Chẳng hạn, tại sao việc bán các tài sản tại các
ngân hàng lại cần (ngân sách) phải rót thêm tiền vào? Nếu cho rằng doanh thu từ
bán tài sản không đủ bù đắp chi phí bỏ ra để bán tài sản đó thì tốt nhất đừng
tìm cách bán nữa, và ngân sách chẳng cần phải bỏ ra một đồng nào để hỗ trợ cả.
Hơn nữa, nguyên tắc nào cho phép dùng ngân sách để hỗ trợ (cho vay) ngân hàng
trong việc bán tài sản thế chấp?
Còn nếu nói rằng khoản
tiền 15 tỉ này giúp ngân hàng trích lập dự phòng, cấn nợ, trừ nợ... thì cũng vừa
vô lý, vừa vô nguyên tắc. Các ngân hàng hiện đang hoạt động hoàn toàn có thể
huy động vốn từ phát hành cổ phiếu, tăng mức đóng góp của cổ đông và/hoặc dùng
vốn huy động để trích lập dự phòng, thực hiện các nghĩa vụ trả nợ. Nếu cho rằng
một số ngân hàng không thể phát hành cổ phiếu hay tăng mức đóng góp của cổ đông
vì đã... không thể làm được nữa thì điều này chứng tỏ sức khỏe của ngân hàng rất
có vấn đề và NHNN lúc này buộc phải nhảy vào can thiệp, nếu thấy cần thiết thì
cho vay tái cấp vốn như với các ngân hàng 0 đồng, tức là cũng vẫn chẳng cần đến
vốn từ ngân sách.
Về đề xuất phát hành
trái phiếu đặc biệt để huy động vốn trong dân xử lý nợ xấu. Trái phiếu loại này
muốn bán được thì phải có bảo lãnh của Chính phủ vì người mua tiềm năng không
muốn phải chứng kiến cảnh “thả gà ra đuổi”. Mà như vậy thì không khác gì việc
Chính phủ phát hành trái phiếu thu tiền về cho ngân sách rồi từ ngân sách rót
vào các ngân hàng.
Ngoài ra, nếu phải
phát hành trái phiếu đặc biệt để huy động vốn xử lý nợ xấu thì tại sao không để
các ngân hàng tự phát hành trái phiếu hay tăng cường huy động tiền gửi trong
dân? Nếu cho rằng các ngân hàng không làm được việc này mà cần phải có bàn tay
can thiệp của nhà nước (Chính phủ bảo lãnh phát hành) thì lại quay trở lại vấn
đề cần có sự can thiệp của NHNN như nói ở trên. Hơn nữa, chẳng có nguyên tắc
nào cho phép Chính phủ bảo lãnh phát hành trái phiếu vì lợi ích riêng của ngân
hàng, cho dù dưới chiêu bài xử lý nợ xấu vì quyền lợi chung của nền kinh tế.
No comments:
Post a Comment