TBKTSG số ra tuần
trước có bài “Định vị lại sứ mệnh của doanh nghiệp nhà nước”, trong đó kiến nghị
doanh nghiệp nhà nước (DNNN) chỉ nên có sứ mệnh là theo đuổi lợi nhuận và có
quyền tự chủ trong việc này trong khuôn khổ pháp luật như đối với các doanh
nghiệp tư nhân khác.
Hiện tại, các
DNNN được quản lý bởi Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC)
và/hoặc trực tiếp bởi Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp (Ủy ban)
– là tổ chức có thể coi như công ty mẹ của SCIC.
Vẫn là mô hình bất cập
Điều không ổn với
mô hình quản lý của SCIC trước đây và Ủy ban hiện nay là nhân sự vẫn chỉ là các
công chức ngồi bàn giấy, rất ít hoặc không am tường về lĩnh vực hoạt động của
DNNN mà họ quản lý; không hoặc rất ít kinh nghiệm điều hành doanh nghiệp, nhất
là doanh nghiệp lớn; quyền tự chủ trong quản lý, điều hành doanh nghiệp vẫn bị
hạn chế, vẫn phải xin phép, tham khảo ý kiến, trông chờ sự “chủ động phối hợp”
của một ai đó, cơ quan nào đó (dù Ủy ban đã được gắn cái nhãn không chính thức
là “siêu Ủy ban”).
Hãy hình dung như
trước đây, các DNNN được quản lý bởi bộ chủ quản, theo ngành dọc, với cả một
ban bệ đồ sộ nhiều tầng lớp, nhưng việc quản lý vẫn... chẳng ra sao! Nay gom tất
cả các DNNN về một mối dưới SCIC và/hoặc Ủy ban với khoảng một vài trăm nhân sự
gom nhặt từ các cơ quan quản lý với đủ loại trình độ nghề nghiệp và kinh nghiệm
(background) thì khó lòng mà hy vọng sự vụ quản lý DNNN sẽ hanh thông hơn, trừ
khi lại phải đẻ ra một bộ máy mới trong lòng Ủy ban gồm đầy đủ các ban bệ quản
lý DNNN theo ngành dọc như trước đây để đảm bảo việc quản lý DNNN không là quá
sức, quá tải với Ủy ban. Nhưng nếu làm như vậy thì tính hữu hiệu, hiệu quả của
mô hình Ủy ban sẽ là lại là một câu hỏi lớn.
Điểm nghẽn trên
là một trong những nguyên nhân chính mà SCIC trước đây và nay là Ủy ban – dù đã
chính thức được thành lập gần 2 năm nay – vẫn “chính thức” không để lại dấu ấn
gì, thành công nào, và cũng chưa chứng tỏ được đã có sự chuyển biến hay chiều
hướng tích cực cho các DNNN mà họ quản lý. Minh chứng sinh động nhãn tiền nhất là
vai trò mờ nhạt của Ủy ban ở các doanh nghiệp thua lỗ của Bộ Công thương bàn
giao về Ủy ban.
Định vị lại sứ mệnh
Với mô hình Ủy
ban hay bất cứ mô hình đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tương tự, sự quá sức,
quá tải về nhiệm vụ, chức năng, và năng lực quản lý buộc phải đi đến một giải
pháp không thể khác mà có thể nói nôm na là “không làm được thì thuê”!
Theo cách này, Ủy
ban sẽ đóng vai trò như một cổ đông (cổ đông lớn hoặc cổ đông duy nhất) đối với
các DNNN. Là cổ đông, không nhất thiết Ủy ban cần phải am tường / “ôm” được nhiều
thứ, nhiều lĩnh vực, hoặc phải tham gia vào mọi việc ở DNNN. Thay vào đó, cổ
đông gián tiếp/trực tiếp thue người quản lý, điều hành doanh nghiệp. Khi đó, mối
quan tâm duy nhất của cổ đông - Ủy ban – thông thường chỉ là làm sao cổ phần của
mình trong doanh nghiệp liên tục gia tăng về giá trị. Nếu điều này không được
thực hiện thì cổ đông cần thực hiện quyền hạn của mình để đảm bảo ban lãnh đạo
của doanh nghiệp phải có những thay đổi cần thiết để hiện thực hóa mục tiêu này,
hoặc không phải bị thay thế.
Nếu không thể cải
thiện, thì cổ đông cần tính đến chuyện rút vốn khỏi doanh nghiệp. Nếu doanh
nghiệp chỉ có duy nhất một cổ đông là Ủy ban thì sự rút vốn này đồng nghĩa với
việc DNNN bị giải thể, sang nhượng (cổ phần hóa). Ở góc độ này, Ủy ban có vai
trò, sứ mệnh tương tự như Temasek của Singapore.
Với “KPI” (chỉ
tiêu đánh giá năng lực) này, DNNN nào không hiệu quả thì sẽ bị giải thể, tái cơ
cấu, ban lãnh đạo DNNN đó phải ra đi, và sẽ đơn giản là như vậy. Đổi lại, DNNN
sẽ được toàn quyền chủ động trong kinh doanh với sự can thiệp tối thiểu từ Ủy
ban, chủ yếu mang tính hình thức như phê duyệt kế hoạch sản xuất, kinh doanh
(hàng năm) như trong quan hệ giữa một doanh nghiệp cổ phần thông thường với các
cổ đông của nó.
Nếu muốn kiểm tra
giám sát để đảm bảo quyền lợi của cổ đông thì Ủy ban có thể thuê các tổ chức thứ
ba, độc lập đảm trách viêc này mà không nhất thiết thiết phải thành lập riêng một
tổ chức hữu cơ mà chất lượng và hiệu quả không có gì đảm bảo cũng bởi xuất phát
từ phạm vi quản lý quá rộng của Ủy ban.
Tất nhiên là với
sứ mệnh hoạt động được đơn giản hóa nói trên của Ủy ban thì hàng loạt (có thể
nói là quá nhiều) trách nhiệm, nhiệm vụ hiện nay được giao cho Ủy ban (1) sẽ
(nên) được rút gọn lại quanh mấy chữ “hiệu quả gia tăng vốn nhà nước” cũng như
đảm bảo cho Ủy ban sự tự chủ, độc lập cần thiết với mọi cơ quan quản lý nhà nước
khác trong việc thực hiện sứ mệnh này. Với thước đo này, bản thân Ủy ban và người
lãnh đạo cũng sẽ bị chịu áp lực phải bị thay thế nếu không hoàn thành nhiệm vụ.
Nếu theo đúng
phương châm hoạt động trên, thực ra không cần đến sự thành lập và tồn tại của Ủy
ban, mà chỉ cần bàn giao các DNNN về SCIC và sửa đổi mô hình của SCIC để nó hoạt
động tương tự như Temasek là đầy đủ, trọn vẹn và hợp lý trên mọi lẽ.
(1) http://cmsc.gov.vn/chuc-nang-nhiem-vu
No comments:
Post a Comment