Có dịp sống và
đi lại qua hàng chục nước từ Á, Úc sang Phi và Âu (chưa đến Mỹ), thấy chuyện về cái toilet đôi khi chẳng
phải chỉ đơn giản là cái toilet mà còn cho thấy nhiều vấn đề khác.
Đương nhiên, với những nước nghèo, kém phát triển như Việt
Nam hay ở châu Á và châu Phi, thì chuyện toilet công cộng ít, mất vệ sinh, và
phải trả tiền là chuyện hầu như tất yếu phải thế, không thể khác, không có gì
là đáng ngạc nhiên hay thất vọng cả. Bởi vậy, nếu có đi du lịch ở những nước
này thì tốt nhất là luôn phải chuẩn bị tâm thế để đối phó với chuyện tìm đỏ mắt
không thấy cái toilet nào trên đường thiên lý, hoặc phải bịt mũi nhắm mắt cho
xong chuyện mà vẫn có thể cứ phải trả tiền dù đã mua hàng hóa hay dịch vụ của
nơi đó, ví dụ như siêu thị hay nhà ga.
Vẫn cái chuyện toilet đó và ở ngay trong khu vực, nếu mà
sang những nước giầu có, phát triển như Singapore và Nhật thì hầu như chắc chắn
là “Xin chúc mừng bạn đã đến thiên đường của… toilet!” Toilet có ở hầu hết khắp
mọi nơi, kể cả những nơi hẻo lánh, chẳng mấy khi phải xếp hàng vì “cầu” cao hơn
“cung”, mà lại hầu như rất ít nơi phải trả tiền, gần như hoàn toàn miễn phí cho
mọi người qua lại. Thậm chí, ở Nhật, có lẽ do thời tiết mùa đông lạnh giá kết hợp
với chuyện là xã hội có nhiều người cao tuổi, hay chỉ đơn giản bởi tại văn hóa
sạch sẽ của người Nhật nó là thế nên nước này đã trang bị các bệ xí bệt hiện đại
với vòi xịt rửa nước nóng và xấy khô trong các toilet tại rất nhiều địa điểm
công cộng, và tất nhiên cũng hoàn toàn miễn phí. Và cũng không rõ có phải do ý
thức cao của người Nhật hay không mà các toilet đều khá sạch sẽ, khô ráo, dù ít
khi nhìn thấy nhân viên vệ sinh quét dọn.
Ở nước giầu như Singapore, “thiên đường toilet” có hơi
khác với Nhật một chút ở chỗ là chất lượng không được đồng đều như vậy. Toilet
công cộng ở nhiều nơi “xịn” và sạch như khách sạn 5 sao, và tất nhiên là vẫn miễn
phí hoàn toàn, trực tiếp hay gián tiếp. Trong khi đó, toilet ở một số nơi lại
khá bầy hầy, dù cũng có người quét dọn thường xuyên. Có lẽ lý do tại ý thức của
nhiều người Singapore, và nhiều người nước ngoài sống hoặc du lịch tại nơi đây
chưa đạt đến đẳng cấp của người Nhật chăng?
Và cũng chẳng nơi nào giống như Singapore khi ở sân bay
Changi, cứ cách một vài chục mét lại có một toilet lớn có thể phục vụ hàng chục
người một lúc, với màn hình điện tử đặt ngay ngoài cửa ra vào để khách sử dụng
toilet xong có thể chấm điểm ngay người lao công trực trong phiên đó. Từ những
điều nhỏ nhặt như vậy nên chẳng phải ngẫu nhiên mà Changi được xếp hạng là một
trong những sân bay lớn tốt nhất thế giới.
Đến đây, chắc nhiều người sẽ chép miệng tự nhủ, thì tại
nước người ta giầu có, phúc lợi cao, thuộc diện “nhà có điều kiện” mới làm được
như thế chứ, đâu có gì lạ?
Xin thưa luôn là không phải vậy!
Nếu đặt chân đến châu Âu, kể cả một số nước Tây Âu giầu
có và nhiều phúc lợi hạng cao như Áo và Đức, nếu ai là người có vấn đề với hệ
tiêu hóa và bài tiết thì hơi bị… phiền! Phiền từ chuyện không phải lúc nào cũng
tìm thấy toilet công cộng, hoặc nếu may có tìm được thì phải xếp hàng dài (nhất
là bên nữ), đến chuyện một số tiền không nhỏ sẽ chui khỏi túi mình cho các
toilet sau mỗi ngày lang thang ngoài đường.
Nơi đây, có lẽ nhu cầu đi toilet bị xếp hạng thấp nhất,
không đáng quan tâm đến trong số những nhu cầu cơ bản của con người. Hoặc giả
người dân nơi đây “nhịn” giỏi, có ít nhu cầu đi toilet. Hoặc nữa là Chính phủ
muốn dành phúc lợi cho những chuyện khác cấp bách hơn chuyện toilet, nên chuyện
toilet ở đây mới có nhiều cái “lạ” trong mắt những người đến từ nơi khác.
Chưa kể đến những nơi hẻo lánh hơn, ngay trong các siêu
thị, trung tâm mua sắm, nhiều cái khá rộng, vài ba tầng như trong tòa nhà ngay
cạnh vị trí vừa bị khủng bố bằng xe tải ở Berlin hồi tháng 12 vừa qua, chỉ duy
nhất có một cái toilet với hàng người dài với nét bồn chồn đợi đến lượt hiện rõ
trên mặt (lậy trời mong không ai bị tiêu cấp!).Ở những nơi công cộng do Chính phủ quản lý như nhà ga, bến tầu, một số địa điểm tham quan người sử dụng vẫn cứ phải trả tiền để vào toilet (mỗi lần nửa euro hoặc hơn, tức khoảng 12-13 nghìn đồng) dù đã mua vé tầu, xe, hay vé vào cửa. Nên biết thêm là nửa euro này ở Đức là gần mua được một chai nước, một phong kẹo chocolate, hay một chai sữa trong siêu thị rồi đó. Thôi đành tự lý giải (để cho đỡ tức) rằng mức vé đã được Chính phủ tính “sát nút”, không bao gồm chi phí thuê lao công quét dọn vệ sinh, và/hoặc Chính phủ không muốn người khác, nhất là không phải khách hàng, dùng “chùa” dịch vụ của mình.
Một số cửa hàng cửa hiệu hoặc không bố trí toilet cho
khách mua, hoặc có nhưng vẫn thu tiền mà lại lờ đi chuyện hoàn lại cho khách khi
khách mua hàng hóa và dịch vụ của họ, tuy ở một số cửa hàng khác, như
McDonald’s, thì sòng phẳng và công bằng hơn khi khấu trừ lại tiền phí toilet nếu
khách chìa ra hóa đơn sử dụng toilet ra khi mua đồ ăn của họ (hóa đơn này in ra
bởi máy tự động đặt ở cửa toilet, phải nhét tiền xu thì mới vào được bên trong).
Tóm lại là hầu như không có một mô thức chung nào cho cái
toilet từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam cả. Nhưng có một điểm chung có thể
rút ra là, trừ một số rất ít nước “đặc thù” như Nhật và Singapore ra, ở mọi
nơi, mọi quốc ga, dù là giầu hay nghèo, đã hay đang phát triển, và phúc lợi
công cộng cao hay thấp, nếu là người tiết kiệm và không muốn bị rầu lòng, phiền
toái với chuyện toilet thì tốt nhất là nên nhịn ăn, nhịn uống tối đa trước và
trong khi ra đường!
