https://thesaigontimes.vn/mot-goc-nhin-khac-ve-tinh-hinh-no-cong/
Bản tin nợ công số
14 của Bộ Tài chính cho thấy một bức tranh rất khả quan về tình hình nợ công của
Việt Nam hiện nay (1). Theo đó, nợ công của Việt Nam giai đoạn 2017-2021 đã giảm
rất mạnh, từ mức 61,4% GDP năm 2017 xuống còn 43,1% GDP năm 2021.
Song song với đó
là nợ Chính phủ, nợ Chính phủ bảo lãnh và nợ chính quyền địa phương cũng giảm mạnh.
Cụ thể, nợ Chính phủ giảm từ 51,7% GDP năm 2017 xuống 39,1% năm 2021. Nợ Chính
phủ bảo lãnh giảm tương ứng từ 9,1% GDP xuống 3,8% GDP, và nợ chính quyền địa
phương từ 1,1% GDP xuống còn 0,6% GDP.
Thực tế có thật sự
“đẹp” như những con số thống kê trên cho thấy không?
Tỷ lệ nợ công
trên GDP năm 2021 thực tế có thể đã không giảm nhanh và mạnh như vậy
Sự giảm mạnh về nợ
công chủ yếu diễn ra trong năm 2021. Cụ thể hơn, nợ công giảm từ 61,4% GDP năm
2017 lần lượt xuống còn 58,3%, 55%, 55,9% và 43,1% GDP trong các năm sau đó cho
đến năm 2021. Có thể thấy, nợ công trong các năm 2018, 2019, 2020 chỉ giảm độ 1 đến 3 điểm phần trăm mỗi
năm, nhưng lại lao dốc, giảm tới gần 13 điểm phần trăm riêng trong năm 2021 so
với năm trước đó (2020) và lên đến 18,3 điểm phần trăm nếu so với năm đầu kỳ (2017).
Điều “thần kỳ” gì
đã xảy ra năm 2021 để kéo tụt nợ công nhanh và mạnh đến như vậy?
Để tìm câu trả lời
cho câu hỏi này, hãy bắt đầu từ giá trị tuyệt đối của nợ công. Dư nợ của nợ
công bằng tiền đồng đã tăng từ 2,587 triệu tỷ đồng năm 2017 lên 3,283 triệu tỷ
đồng.
Trong cùng kỳ,
theo số liệu GDP theo giá thực tế (đã điều chỉnh mạnh, làm tăng GDP hàng năm từ
2010 lên trên 25% so với trước khi điều chỉnh) của Tổng cục Thống kê thì GDP của
Việt Nam năm 2017 là 6,294 triệu tỷ đồng, tăng lên đến 8,480 triệu tỷ đồng năm 2021. Từ đây suy ra tỷ lệ nợ
công trên GDP của Việt Nam theo giá thực tế là 41,1% năm 2017 và giảm nhẹ xuống
còn 38,7% năm 2021.
Ngoài chuyện GDP
theo giá thực tế tăng lên giúp làm giảm tỷ lệ nợ công trên GDP, một nhân tố
khác góp phần kéo giảm tỷ lệ này trong năm 2021 là sự chững lại của dư nợ nước
ngoài, được duy trì hầu như không đổi ở mức trên 46 tỷ đô la Mỹ một chút vào
năm 2021 so với năm 2017.
Do vậy, dù có sử
dụng GDP thực tế thì cũng không thể cho ra được con số phản ánh mức sụt giảm mạnh
đến mức thần kỳ về nợ công như báo cáo của Bộ Tài chính. Nói cách khác, nợ công
năm 2021 giảm nhanh và mạnh như báo cáo của Bộ Tài chính rất có thể chỉ là kết
quả của sự tính toán không chính xác (đã từng xảy ra trước đây và đã được tác
giả chỉ ra), chứ không có chuyện nợ công đã giảm một cách thần kỳ trong năm
2021 như đã nêu.
Quan trọng hơn
là khả năng trả nợ
Nợ công tuy được
cho là đã giảm mạnh nhưng sự giảm này chính xác là sự giảm của nợ công so với
GDP. Chứ còn nếu so với các chỉ số phản ánh khả năng trả nợ như kim ngạch xuất
khẩu hàng hóa và đặc biệt là thu ngân sách nhà nước thì nợ công lại không hề giảm,
thậm chí còn tăng lên trong cùng giai đoạn.
Cụ thể hơn, nghĩa
vụ trả nợ nước ngoài của quốc gia (bao gồm nợ công) so với kim ngạch xuất khẩu
trong giai đoạn 2017-2021 lần lượt là 6,1%, 7,0%, 5,9%, 5,7% và 6,2%. Như vậy,
nếu so với kim ngạch xuất khẩu thì nghĩa vụ trả nợ nước ngoài (gồm nợ công) đã
tăng nhẹ từ 6,1% năm 2017 lên 6,2% năm 2021.
Trong cùng giai
đoạn, nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ so với thu ngân sách qua các năm lần lượt
là 19,7%, 17,1%, 17,4%, 21,2% và 21,8%. Nên cũng có thể thấy rõ rằng gánh nặng nợ
công thực sự đã tăng lên đáng kể nếu so với quy mô của thu ngân sách nhà nước, với
tỷ lệ nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ so với thu ngân sách tăng từ 19,7% năm 2017
lên 21,8% năm 2021.
Từ hai chỉ tiêu
phản ánh quy mô thực sự của nợ công nói trên, càng thấy rõ sự bất ổn của con số
thống kê về GDP đã điều chỉnh được dùng để phản ánh quy mô nợ công của Việt Nam
so với thế giới. Dù biện minh kiểu gì chăng nữa, và dù GDP có “vươn mình” chỉ
qua một đêm nhờ việc “điều chỉnh” thì thực tế vẫn là thu ngân sách hàng năm, là
con số không thể “điều chỉnh” như GDP, và là nguồn để chi trả gốc và lãi của nợ
công, đã không tăng lên kịp với đà tăng của nợ công để rồi Chính phủ ngày càng phải
phụ thuộc vào vay nợ mới để trả nợ và lãi vay cũ.
Hàm ý
Tình hình nợ công
của Việt Nam trong các năm qua có được cải thiện hay không là tùy vào góc nhìn
và số liệu thống kê dùng làm cơ sở. Tuy nhiên, theo cách tính lạc quan nhất, sử
dụng chỉ tiêu so sánh là GDP đã bị điều chỉnh mạnh ở Việt Nam, vốn vẫn còn nhiều
tồn tại gây tranh cãi, thì nợ công của Việt Nam cũng chỉ được cải thiện một
cách khá khiêm tốn trong thời gian qua (từ 41,1% năm 2017 xuống 38,7% năm 2021),
chứ không có chuyện giảm “sốc” đến mức thần kỳ như báo cáo của Bộ Tài chính.
Còn theo cách
tính toán có tính thuyết phục hơn, đặc biệt khi lấy nghĩa vụ trả nợ Chính phủ
so với thu ngân sách, thì sẽ thấy được một bức tranh khá ảm đạm về tình hình nợ
công của Việt Nam hiện nay, chỉ ra sự phụ thuộc ngày càng tăng của Chính phủ vào vay nợ mới để trả nợ hiện tại (nghĩa vụ
trả nợ Chính phủ/thu ngân sách tăng từ 19,7% năm 2017 lên 21,8% năm 2021).
Từ hiện thực này,
điều rút ra là cần tuyệt đối không được chủ quan với ý niệm rằng nợ công của Việt
Nam đã giảm mạnh để rồi thoải mái vay nợ trong và ngoài nước nhằm thúc đẩy đầu
tư vào và chi tiêu nhằm đạt được mục đích này kia như khuyến cáo của một số
chuyên gia và giới chức hiện nay.
------
https://mof.gov.vn/webcenter/portal/btcvn/pages_r/l/tin-bo-tai-chinh?dDocName=MOFUCM241517
No comments:
Post a Comment