Ngân hàng Nhà nước
(NHNN) đã xây dựng dự thảo nghị định quy định về thẩm định giá khởi điểm khoản
nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu để trình Chính phủ. Nhìn chung, dự
thảo nghị định này nếu được thông qua thì sẽ trao cho VAMC nhiều quyền và nghĩa
vụ không cần thiết, và, quan trọng hơn, sẽ đi ngược lại tinh thần khách quan mà
NHNN nhấn mạnh xuyên suốt dự thảo.
Đồng tiền không đi liền khúc ruộtVề nguyên tắc, nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu của các tổ chức tín dụng bán cho VAMC để đổi lấy trái phiếu đặc biệt theo giá trị sổ sách trừ đi khoản trích lập dự phòng chưa sử dụng đến thì không phải là tài sản toàn quyền quyết định của VAMC. Sau khi mua về, nếu VAMC xử lý được nợ xấu và tài sản bảo đảm và thu được tiền từ việc xử lý này thì họ sẽ giữ lại một phần của khoản thu này dưới dạng “hoa hồng” và hoàn trả phần còn lại khoản thu về này cho tổ chức tín dụng bán nợ xấu. Nếu không xử lý được thì sau 5 năm tổ chức tín dụng phải mua lại số nợ xấu này đúng bằng giá trị số trái phiếu đặc biệt mà VAMC lúc ban đầu đã trả cho tổ chức tín dụng. VAMC cũng không phải trích lập dự phòng mua nợ xấu từ tổ chức tín dụng.
Nói cách khác, VAMC chỉ là nơi giữ và xử lý hộ nợ xấu cho các tổ chức tín dụng, và không chịu áp lực phải xử lý nợ xấu với tư cách là chủ nợ như của tổ chức tín dụng. Ngoài ra, tuy sẽ được hưởng hoa hồng nhưng động cơ làm VAMC phải cố gắng hết mức để bán được nợ xấu và tài sản bảo đảm với giá cao nhất sẽ nhiều khi không mạnh bằng động cơ muốn bán cho nhanh, dù với giá thấp, miễn là được việc. Chuyện này cũng tương tự như người môi giới bất động sản nhiều khi chú trọng đến tính thành công của giao dịch hơn là cố gắng giúp bên bán bán được giá cao nhất nhưng giao dịch sẽ bị chậm lại vì phải thuyết phục người mua hoặc phải tốn thời gian và nhọc công tìm người mua khác trả giá cao hơn.
Tương tự như vậy là về vị thế của bên bảo đảm (chủ tài sản bảo đảm) cho khoản nợ xấu và của VAMC. Tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu dù có thể đang “nằm kẹt” ở VAMC nhưng trên giấy tờ pháp lý thì vẫn thuộc về sở hữu của bên bảo đảm cho khoản nợ xấu, chứ không phải là VAMC.
Do vậy, về lý,
trong trường hợp nợ xấu được mua bằng trái phiếu đặc biệt, chủ nhân thực sự của
khoản nợ xấu (hoặc tài sản bảo đảm) và muốn xử lý nợ xấu (hoặc tài sản bảo đảm)
nhanh nhất và tối đa hóa giá trị thu về nhất chính là tổ chức tín dụng bán nợ xấu
(hoặc chủ tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu), chứ không phải là VAMC. Vì thế, nếu
không thỏa thuận được giá khởi điểm của khoản nợ xấu mua bằng trái phiếu đặc biệt
(và tài sản bảo đảm) thì tốt nhất là phải để cho tổ chức tín dụng (hoặc chủ tài
sản bảo đảm) lựa chọn doanh nghiệp thẩm định giá và có tiếng nói quyết định hơn
trong Hội đồng đấu giá nợ xấu và tài sản bảo đảm thì mới đảm bảo tính khách
quan (đảm bảo không có xung đột lợi ích).
Nhưng theo dự thảo
thì VAMC lại được quyền chọn và thuê doanh nghiệp thẩm định giá đồng thời lập Hội
đồng đấu giá nợ xấu mà Chủ tịch là người của VAMC và là người có tiếng nói cuối
cùng (ví dụ, khi bỏ phiếu với kết quả khác nhau có tỷ lệ bằng nhau). Nếu như vậy
thì sẽ có rủi ro là VAMC sẽ chọn doanh nghiệp thẩm định giá và tổ chức đấu giá
sao cho “được việc” cho họ nhất mà phần thiệt hại chủ yếu rơi vào bên tổ chức
tín dụng bán nợ xấu hoặc chủ tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu.
Nếu lo ngại rằng
giá khởi điểm được xác định bởi doanh nghiệp thẩm định giá do tổ chức tín dụng
(hoặc chủ tài sản bảo đảm) lựa chọn có thể sẽ là quá cao, khó đấu giá thành công,
và lấy chuyện này làm lý do trao quyền cho VAMC được lựa chọn doanh nghiệp thẩm
định giá (có thể là thấp hơn, phù hợp hơn với thị trường) thì lý do này cũng
không thỏa đáng. Bởi đơn giản là đã có điều khoản trong dự thảo cho phép các lần
đấu giá tiếp theo được giảm giá khởi điểm (tối đa không quá 10%). Theo đó, dù
doanh nghiệp thẩm định giá do tổ chức tín dụng bán nợ xấu (hoặc chủ tài sản bảo
đảm cho khoản nợ xấu) có đưa ra một giá khởi điểm quá cao dẫn đến đấu giá thất
bại chăng nữa thì sau một vài lần hạ giá khởi điểm, nó sẽ trở nên “phù hợp”
hơn, hấp dẫn nhà đầu tư hơn, và rốt cuộc thì đấu giá sẽ phải thành công.
Và suy cho cùng,
nếu đã là đấu giá công khai, minh bạch thì chẳng cần VAMC phải tự tổ chức đấu
giá, vì việc đấu giá có thể thuê một tổ chức độc lập chuyên nghiệp được cấp
phép tiến hành thì sẽ hiệu quả và khách quan hơn, cũng giống như việc ai đó có
một tác phẩm nghệ thuật có thể thuê một tổ chức đấu giá bán hộ tác phẩm này cho
mình. VAMC đúng ra chỉ có vai trò khi, ví dụ, tổ chức tín dụng hay chủ tài sản
bảo đảm vì một lý do nào đó chần chừ, không hợp tác, tổ chức đấu giá thì lúc đó
VAMC cần thiết phải đứng ra thuê doanh nghiệp thẩm định giá, thuê tổ chức đấu
giá, hoặc tự tổ chức đấu giá (nếu bắt buộc phải vậy) để giải quyết nhanh tình
trạng nợ xấu dồn ứ trong “kho” nợ xấu mà họ mua về. Khả năng này mới nên, mới cần
đưa vào trong dự thảo.
Đương nhiên, với
trường hợp nợ xấu được VAMC mua theo giá thị trường, tức bằng “tiền tươi thóc
thật” thì đó có thể coi là tài sản toàn quyền và là chuyện nội bộ của VAMC và,
do đó, họ có toàn quyền quyết định việc xử lý, bán lại tài sản này như thế nào
(đấu giá hay bán trực tiếp…) để bảo toàn vốn (và có lãi), đồng thời chịu trách
nhiệm trước cơ quan chủ quản và trước pháp luật về hoạt động của mình, giống
như một doanh nghiệp nhà nước đơn thuần. Nên việc quy định về thuê doanh nghiệp
thẩm định giá, lập Hội đồng đấu giá… như trong dự thảo là không liên quan,
không cần thiết, và nếu cứ nhất định phải có thì cũng chỉ là hình thức mà thôi.
Nếu được chọn thì VAMC cũng không chắc chọn được
doanh nghiệp thẩm định giá phù hợpMặc dù dự thảo quy định VAMC ban hành tiêu chuẩn, quy trình xem xét, quyết định lựa chọn doanh nghiệp thẩm định giá, nhưng do việc lựa chọn này diễn ra trước khi doanh nghiệp thực sự bắt tay vào thẩm định giá nên VAMC nói riêng hay NHNN và Chính phủ nói chung không thể có cách nào biết trước một cách chắc chắn rằng giá khởi điểm mà doanh nghiệp được lựa chọn đưa ra là phù hợp, “chuẩn” nhất. Thực tế ở Việt Nam trước đây cũng cho thấy có những vụ việc mà việc định giá cùng một tài sản của các doanh nghiệp thẩm định giá cho ra các kết quả chênh lệch nhau đến hàng nghìn tỷ đồng.
Nói như trên là để
thấy một điều đơn giản là trao quyền cho VAMC lựa chọn doanh nghiệp thẩm định
giá vừa tạo ra xung đột lợi ích (với tổ chức tín dụng bán nợ xấu hoặc chủ tài sản
bảo đảm khoản nợ xấu), vừa vẫn có khả năng gây thiệt hại cho tất cả các bên
liên quan khi giá trị nợ xấu hoặc tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu bị định giá
quá thấp. Do đó, nếu không muốn trao quyền cho bên tổ chức tín dụng bán nợ xấu
hoặc chủ tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu được chọn doanh nghiệp thẩm định giá
thì dự thảo cũng nên có một điều khoản xử lý trường hợp giá được thẩm định bởi
một doanh nghiệp thẩm định giá do VAMC lựa chọn cũng không được đồng thuận bởi
các bên liên quan khác.
No comments:
Post a Comment