Bộ Tài chính vừa
báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình thanh toán vốn đầu tư phát triển nguồn
ngân sách Nhà nước và vốn trái phiếu Chính phủ 8 tháng năm 2019. Theo bộ này, ước
thanh toán vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách 8 tháng là hơn 161.286 tỷ đồng,
đạt 37,92% so với kế hoạch Quốc hội giao và đạt 41,39% so với kế hoạch Thủ tướng
Chính phủ giao. Kết quả giải ngân này thấp hơn so với cùng kỳ năm 2018, bởi
cùng kỳ năm 2018, giải ngân 8 tháng đạt 44,24% kế hoạch Quốc hội giao và 45,57%
kế hoạch Thủ tướng giao.
Lý do... kinh niên!
Đại diện Bộ Kế hoạch
và Đầu tư mới đây đã tổng kết các lý do đằng sau chậm giải ngân đầu tư công, gồm:
Sự chậm giao kế hoạch từ cấp các bộ, ngành, địa phương cho các dự án cụ thể; một
số dự án mà các bộ, ngành, địa phương đề xuất chưa đủ thủ tục đầu tư theo quy định,
chưa đủ cơ sở pháp lý; tại các cơ quan tổng hợp như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, công
tác đôn đốc chưa kịp thời, quyết liệt, dẫn tới tình trạng chờ đợi lẫn nhau; do
Luật Đầu tư cho phép giải ngân được kéo dài sang năm sau nên dẫn tới tâm lý
không tích cực, tập trung trong việc giải ngân; giải phóng mặt bằng gặp nhiều
khó khăn; năng lực nhà thầu hạn chế; một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự
chủ động, quyết liệt trong việc chỉ đạo chủ đầu tư thực hiện các giải pháp đẩy
nhanh giải ngân vốn đầu tư công, chưa tích cực trong việc hoàn chỉnh các thủ tục
đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, hoàn thiện hồ sơ...(1)
Có thể nói nhiều
trong số những lý do cho sự chậm chễ trên là những lý do mang tính kinh niên
thường xuyên đã được đưa ra nhiều năm qua và người dân không còn mấy ngạc nhiên
hay quan tâm nữa. Ngay cả khi đã có liên tục nhiều chất vấn cũng như các loại
công điện, công văn hết yêu cầu đến nhắc nhở “quyết liệt” và “nghiêm khắc” của
từ Quốc hội, Thủ tướng và Phó Thủ tướng Chính phủ đến các bộ, ngành, địa phương
thì sự chậm giải ngân đầu tư công – không chỉ chậm so với kế hoạch mà còn chậm
so với năm trước theo kiểu “phú quý giật lùi” – vẫn tiếp diễn như không hề có
gì xảy ra, bởi đơn giản là các yêu cầu và nhắc nhở này không giúp gì cho việc gỡ
rối mớ bùng nhùng những lý do gây chậm chễ, vốn không thể lần ra đâu là đầu,
đâu là cuối này. Do vậy, chuyện giải ngân đầu tư công chậm sẽ là chuyện thời sự
kinh niên.
Cần xét lại vai trò của đầu tư công
Dường như đã có một
quan niệm bám rễ trong tư duy của các nhà làm chính sách rằng đầu tư công, mà cụ
thể là ở Việt Nam, là điều luôn tốt, luôn cần được đẩy mạnh tối đa có thể. Ngược
lại, không tích cực đầu tư công thì sẽ gây hệ lụy lớn cho nền kinh tế. Quan niệm
này cũng được nêu rõ bởi đại diện của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Theo đó, giải ngân
chậm sẽ làm giảm ý nghĩa tác động của vốn đầu tư công đối với tăng trưởng kinh
tế hàng quý (1).
Trên thực tế, tác
động của đầu tư công đối với nền kinh tế không nhất thiết diễn ra một chiều như
vậy, và cũng không nên nhìn nhận vấn đề một cách ngắn hạn, phiến diện như vậy.
Đầu tư công trước hết phải tính đến hiệu quả, đặc biệt là khi đầu tư công được tài
trợ chủ yếu bằng vay nợ như ở Việt Nam. Chắc chắn không ai phủ định việc
Mobifone mua AVG không phải là một khoản đầu tư công. Và cũng chắc chắn không
ai phủ nhận đầu tư vào 12 dự án thua lỗ, “đắp chiếu” của Bộ Công thương không
phải là đầu tư công. Khoản trái phiếu 700 triệu đô la Chính phủ phát hành cho
Vinashin chắc chắn cũng không nằm ngoài khái niệm đầu tư công. Vậy nhưng kết quả
của các khoản đầu tư công này như thế nào thì có lẽ thôi không nên lặp lại ở
đây cho thêm đau xót và... bẽ bàng! Mà cũng quên chưa kể thêm những con đường,
những đường sắt xây bằng vốn ngân sách chưa bàn giao đã lở lói, hoặc thời điểm
được bàn giao... không thể xác định!
Vấn đề càng trở
nên nghiêm trọng hơn khi số tiền ngân sách đổ ra sông ra biển trên đa phần là
đi vay, từ đủ nguồn trong và ngoài nước, ưu đãi có mà theo “giá chợ” cũng có,
tiền lãi cộng dồn tăng dập hàng năm nghe mà thất kinh. Với kiểu đầu tư công như
vậy thì nền kinh tế và ngân sách cùng lúc chịu hai cú đấm tận mạng, nên hiển
nhiên là không đầu tư công có khi còn tốt hơn!
Rốt cuộc phải làm gì?
Như đã nói ở
trên, trong mớ bòng bong rối rắm những lý do gây ra chậm chễ không hoặc chưa thấy
lối thoát, trước tiên phải xét lại năng lực lập kế hoạch và đặt mục tiêu của Quốc
hội, Chính phủ. Ở phía giao tiền, không năm nào giải ngân đầu tư công không tụt
xa so với kế hoạch và mục tiêu mà vẫn cứ đặt mục tiêu năm sau đầu tư phải cao
hơn năm trước là điều cần phải thay đổi, nếu không chắc chắn chỉ làm trầm trọng
thêm vấn đề.
Ngược lại, ở phía
tiêu tiền, cũng như đã nói, đầu tư công không phải luôn là tốt, nhất là trong
cơ chế hiện không có gì đảm bảo đầu tư công là tốt, thì cần phải được thắt chặt,
cắt giảm, giới hạn tối đa ở những dự án mà tính hiệu quả là điều không bị ai phản
đối. Làm được như vậy và kết hợp với sự tiết giảm ở phía giao tiền như nêu trên
thì tự khắc tỷ lệ giải ngân đầu tư công sẽ tăng vọt.
Chưa hết, liên
quan đến lý do nêu ra rằng giải ngân đầu tư công chậm còn do các bộ, ngành, địa phương không chủ động, quyết liệt, tích cực...,
lưu ý các bộ, ngành, địa phương là nơi có/thực hiện các dự án đầu tư công. Theo
quan niệm đầu tư công là tốt thì lẽ ra họ phải chủ động và tích cực thực hiện đầu
tư công vì có thế thì mới đem lại thành tích cho mình. Nay họ không “mặn mà” với
giải ngân đầu tư công có khác chi họ không cần, không muốn, không thấy lợi ích
của, không có năng lực thực hiện đầu tư công? Với “đối tượng thụ hưởng” như vậy
mà cứ bắt ép phải tiêu tiền thì càng dễ có nguy cơ ném tiền qua cửa sổ. Nên giải
pháp tốt nhất là phải “trông mặt trao tiền”! Làm được như vậy thì tự khắc vấn đề
đầu tư công trở nên thông suốt mà chẳng cần phải đôn đốc, nhắc nhở với đe dọa nữa.
(1) https://baodautu.vn/giai-ngan-von-dau-tu-cong-se-duoc-cai-thien-d106710.html
No comments:
Post a Comment