Phó giám đốc Ngân
hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Hoàng Minh mới đây cho biết
một xu hướng “lạ” của tiền gửi tiết kiệm trong nhiều năm. Cụ thể, trong 8 tháng
đầu năm, tốc độ tăng trưởng tín dụng trên địa bàn thành phố ước đạt 8,3% so với
đầu năm, trong khi huy động vốn tăng tới 8,6%, tức tốc độ tăng tiền gửi tiết kiệm
đã vượt tốc độ tăng tín dụng (1).
Lý giải hiện tượng
trên, ông Minh cho rằng do các ngân hàng thương mại liên tục tăng lãi suất huy
động, nhất là các kỳ hạn dài, với nhiều sản phẩm đa dạng, nên dòng vốn “nhàn rỗi”
đã tích cực đổ vào ngân hàng dưới dạng tiền gửi. Mặc dù thanh khoản ngân hàng rất
dồi dào nhưng ngân hàng thương mại vẫn tăng lãi suất huy động để khắc phục tình
trạng mất cân đối kỳ hạn theo yêu cầu Thông tư 41 của NHNN đảm bảo an toàn hoạt
động vốn ngân hàng. Lãnh đạo một số ngân hàng cũng nói với báo chí rằng động
thái tăng lãi suất không phải vì thiếu thanh khoản, nên không gây áp lực lên
lãi suất cho vay, trừ các lĩnh vực không được ưu tiên.
Như vậy, phải
chăng điều trên ngụ ý rằng ngân hàng đang “tích cốc phòng cơ” là chủ yếu, hạn
chế cho vay hơn so với huy động nhằm đáp ứng yêu cầu của Thông tư 41? Hoặc tệ
hơn, có thể cho vay đang không thuận lợi như huy động đối với các ngân hàng?
Thực ra, nếu xâu
chuỗi lại một số diễn biến gần đây thì có thể thấy xu hướng tiền gửi tăng nhanh
hơn cho vay như nói trên không có gì là bất ngờ, lạ lùng nữa. Điều đầu tiên cần
lưu ý là hiện tượng tăng trưởng mạnh của trái phiếu doanh nghiệp, nhất là của
các doanh nghiệp bất động sản phát hành. Nhưng theo bài viết “Tiền đâu mua trái
phiếu doanh nghiệp” đăng trên TBKTSG số trước thì tiền mua trái phiếu vẫn chủ yếu
là tiền có nguồn gốc từ ngân hàng. Nếu ngân hàng thương mại mua trái phiếu doanh
nghiệp thì không chỉ phải báo cáo với NHNN mà lượng mua này sẽ bị tính vào dư nợ
tăng trưởng tín dụng của ngân hàng và tức là ảnh hưởng đến dư địa tăng trưởng
tín dụng còn lại của ngân hàng thương mại, nên ngân hàng có xu hướng lách luật
bằng cách đầu tư gián tiếp thông qua các công ty “sân sau”.
Kết cục là mặc dù
tăng trưởng tín dụng có thể quan sát hoặc được báo cáo cho NHNN có tăng chậm lại
so với tăng trưởng tiền gửi, nhưng đây chỉ là sự bình yên giả tạo bởi thực tế rất
có thể một lượng tiền lớn đã đi vòng vèo từ ngân hàng đến các doanh nghiệp
thông qua các công ty bình phong mà không được báo cáo hoặc tính vào tăng trưởng
tín dụng chính thức của ngân hàng, và NHNN cũng hề, không thể hay biết. Lý do
này cho thấy tăng trưởng cho vay mà NHNN nắm bắt được thực ra không hoàn toàn
chính xác, đúng hơn là đã bị báo cáo thấp đi so với thực tế.
Một vấn đề liên
quan là chuyện thanh khoản có thực sự dồi dào hay không. Đúng là nhiều ngân
hàng đã tăng cường huy động vốn với kỳ hạn dài thông qua việc tăng mạnh lãi suất
huy động để đáp ứng nhu cầu theo như nhận định của ông Minh. Nhưng cũng có một
thực tế hiển nhiên là các ngân hàng cũng tăng cường huy động cả kỳ hạn ngắn;
lãi suất huy động các kỳ hạn ngắn cũng có xu hướng gia tăng đáng kể song song với
của kỳ hạn dài. Như vậy, rõ ràng là việc cho vay, hay nói đúng hơn là nhu cầu về
vốn được cung ứng bởi ngân hàng thương mại vẫn đang tăng lên mạnh trên tất cả
các kỳ hạn, buộc ngân hàng phải tích cực cạnh tranh với nhau huy động đủ vốn để
cho vay trực tiếp hoặc bằng cách lách luật như nói trên.
Điều trên cho thấy
thanh khoản ngân hàng nhìn chung không dồi dào hay thừa thãi như nhận định. Cộng
với việc hạn mức tăng trưởng tín dụng không được nới rộng với nhiều ngân hàng,
trong khi nhu cầu vay vốn bất tận của các doanh nghiệp không được đáp ứng trực
tiếp từ ngân hàng buộc họ phải huy động qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp với
sự “tiếp tay” của ngân hàng thương mại, nếu lãi suất cho vay không tăng lên
trên diện rộng, kể cả trong các lĩnh vực ưu tiên, mới là lạ.
Tóm lại, bất cứ
khi nào nền kinh tế phải trải qua tình trạng tăng trưởng tín dụng bị siết từ
nguồn là NHNN, còn giữa các ngân hàng thương mại là một cuộc chạy đua lãi suất
đến mức NHNN mới đây đã phải lên tiếng đe dọa trừng phạt ngân hàng nào chạy đua
quá đà, trong khi nền kinh tế vẫn khát vốn như và hơn thường lệ (một phần bởi
tăng trưởng kinh tế vẫn đang rất khả quan, phần nữa bởi cơn sốt bất động sản vẫn
tiếp diễn) thì sẽ không bao giờ có chuyện thanh khoản dồi dào và huy động tăng
nhanh hơn cho vay. Nếu có những hiện tượng này thì đó chỉ là hiện tượng ngắn hạn,
trong ngày một ngày hai, chứ không thể thành xu hướng được.
(1) http://cafef.vn/bat-ngo-xu-huong-tien-gui-tiet-kiem-2019090117590889.chn
No comments:
Post a Comment