https://thesaigontimes.vn/roi-voi-de-xuat/
Đại dịch Covid-19
cùng với hậu quả nghiêm trọng để lại cho nền kinh tế đã dẫn đến nhiều giải pháp
và đề xuất phục hồi và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam. Có điều, không ít trong
số này mang tính hình thức mà thiếu tính thực tiễn, khả thi.
Chẳng hạn, gần
đây có kiến nghị Chính phủ phải bình ổn giá xăng dầu để ổn định kinh tế vĩ mô,
làm nền tảng triển khai các gói kích thích kinh tế sao cho vừa ổn định kinh tế
vĩ mô, vừa kiểm soát được lạm phát.
Cơ sở cho kiến
nghị này là chuỗi quan hệ từ giá xăng dầu gia tăng dẫn đến lạm phát tăng mạnh,
gây ra bất ổn kinh tế vĩ mô, làm tăng lãi suất, tác động tiêu cực đến sản xuất
kinh doanh, đóng băng thị trường bất động sản và chứng khoán... Kiểu quan hệ
dây chuyền này được cho là đã xảy ra vào thời kỳ khủng hoảng, rối ren ở Việt
Nam năm 2008.
Thiếu sót trong lập
luận trên là giá xăng dầu chỉ là một trong nhiều yếu tố có thể gây ra lạm phát.
Ở đây xin nhấn mạnh chữ có thể. Bởi, thực tế cho thấy trong nhiều thời kỳ, ở
nhiều nơi, nhiều nước trên thế giới (và thậm chí ngay ở Việt Nam), giá xăng dầu
tăng vọt vì một nguyên nhân nào đó không nhất thiết dẫn đến lạm phát, nếu không
muốn nói ngược lại là thiểu phát khi người tiêu dùng phải thắt chặt chi tiêu để đối phó với áp
lực giá cả gia tăng.
Trên thực tế, cần
thừa nhận rằng có mối quan hệ nhân quả giữa giá dầu và lạm phát cho đến những
năm 80 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra mối quan hệ này
đã suy giảm đáng kể về mức độ khăng khít kể từ thời gian sau đó (1).
Một số lý do cho
sự phai nhạt trong quan hệ giữa giá xăng dầu và lạm phát gồm, như đã nói, tác động
nghịch chiều của giá xăng dầu lên mức chi tiêu của người tiêu dùng, sự điều
hành hiệu quả hơn trong chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương, và rổ
hàng hóa và dịch vụ đo lường lạm phát ngày càng dành trọng số lớn hơn cho dịch
vụ chứ không phải là cho các loại hàng hóa mà giá cả bị trói với giá dầu (2).
Riêng với Việt
Nam, những năm khủng hoảng kinh tế ở Việt Nam thời kỳ từ 2008 chủ yếu bắt nguồn
từ sai lầm trong chính sách kinh tế vĩ mô, gồm in tiền kích cầu kích cung vô tội
vạ, đặc biệt là cho các “quả đấm thép” như Vinashin. Giá dầu tăng vọt trong thời
kỳ này vì thế không nên bị quy là nguồn cơn của mọi bất ổn kinh tế vĩ mô của Việt
Nam trong cùng kỳ với hậu quả kéo dài đến tận ngày nay như núi nợ xấu và sự yếu
kém của nhiều ngân hàng thương mại.
Ngoài lỗ hổng
trong lập luận, đề xuất bình ổn giá xăng dầu ở Việt Nam còn bất cập ở chuyện giải
pháp thực thi và tính thực tiễn của chúng. Theo đó, giải pháp bình ổn xăng dầu
được đề xuất gồm sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, giảm một số loại thuế (tiêu
thụ đặc biệt, bảo vệ môi trường...), và sử dụng nguồn thu dầu thô, vốn được cho
là “đang tăng lên, có thời điểm tăng đến hơn 20%” mà không làm tăng thêm gánh nặng
cho ngân sách.
Về Quỹ Bình ổn
xăng dầu, vì nó không phải là được một bên/nước thứ ba nào đó cho không, mà chẳng
qua chỉ là tiền túi của người tiêu dùng xăng dầu ứng ra trước, nên chừng nào
còn duy trì trích lập và sử dụng quỹ này thì chừng đó người tiêu dùng còn bị tổn
hại, và áp lực lạm phát từ giá xăng dầu tăng lên nền kinh tế và người tiêu dùng
sẽ không hề mảy may giảm đi như đề xuất.
Kể cả khi áp dụng
kiểu trích lập giảm đi, không phải là 300 đồng/lít xăng nữa, khi giá xăng dầu
nhập khẩu tăng mạnh thì hành vi này cũng chỉ có tác dụng là giảm nhẹ áp lực lạm
phát trong tương lai so với việc phải trích lập đủ 300 đồng/lít tại thời điểm hiện
tại. Và về lâu về dài, với mục đích “bình ổn” thì quỹ này phải gia tăng trích lập
mạnh hơn trong các kỳ sau để đạt quy mô “bình ổn” cần có trong tương lai, nên rốt
cuộc trích lập và sử dụng quỹ này không hề có tác dụng tích cực đến ổn định giá
cả.
Về việc giảm thuế
phí có liên quan đến xăng dầu, điều này đương nhiên là tốt, có lợi cho người
tiêu dùng. Nhưng, ngược lại, nó đương nhiên là bất lợi cho thu ngân sách. Nói
cách khác, bình ổn giá xăng dầu theo kiểu này chẳng qua chỉ là dùng nguồn lực
nhà nước bù lỗ cho người tiêu dùng và nền kinh tế. Giả sử ngân sách nhà nước dồi
dào, thặng dư thì... không sao, bởi đây là một kiểu bình ổn “con nhà giàu”. Tiếc
là Việt Nam không phải vậy nên cắt giảm thu ngân sách đổi lấy bình ổn giá xăng
dầu đồng nghĩa với hoặc là bất ổn ở một số lĩnh vực khác do thiếu kinh phí từ
ngân sách, hoặc là bất ổn vĩ mô nói chung khi Ngân hàng Nhà nước phải tăng in
tiền bù đắp cho bội chi ngân sách và/hoặc phải tăng vay nợ/”huy động” trong và
ngoài nước.
Về sử dụng nguồn
thu tăng lên từ dầu thô, điều bất cập trước tiên với kiểu giải pháp này là tư
duy kiểu “đồng này mua mắm, đồng này mua muối”. Cho dù thu từ dầu thô có tăng
lên (mạnh), nhưng tiền này phải được hòa chung vào thu ngân sách và sử dụng cho
các mục đích chi tiêu công (đã lên kế hoạch). Nếu cứ giữ tư duy này thì trước hết
cần trả lời câu hỏi, tại sao lại được/nên dùng tiền thu từ dầu thô cho việc
bình ổn giá xăng dầu, mà không phải là những mục đích cấp bách khác như tăng
kinh phí phòng chống dịch và phục hồi kinh tế, hay hỗ trợ cho người lao động để
họ yên tâm trở lại các thành phố và trung tâm công nghiệp cả nước?
Và điều quan trọng
hơn là tính chính xác của ý kiến cho rằng thu nhập từ dầu thô của Việt Nam đang
tăng (mạnh) lên. Nhìn từ phía cung, chỉ số sản xuất công nghiệp (IPP) của ngành
khai thác dầu thô và khí đốt tự nhiên trong 10 tháng đầu năm 2021 thực tế giảm
mạnh tới 13,3%, theo báo cáo gần đây của Tổng cục Thống kê. Năm 2020 cũng chứng
kiến tình hình tương tự.
Còn xét về lượng
và kim ngạch xuất khẩu, tính từ đầu năm đến ngày 15/10 năm nay, số liệu của Tổng
cục Hải quan cho thấy Việt Nam xuất khẩu 2,4 triệu tấn dầu thô, thu về 1.286
triệu đô la. Cùng kỳ năm 2020, các con số này lần lượt là 3,9 triệu tấn và
1.322 triệu đô la. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu dầu thô thậm chí còn cao hơn
dù sản lượng xuất khẩu không bằng năm 2020 (3,2 triệu tấn và 1.640 triệu đô la).
Với sự tăng tiến kiểu thụt lùi mang tính xu hướng
này thì đề xuất dùng nguồn thu “tăng lên” từ dầu thô để tài trợ cho việc bình ổn
giá xăng dầu vừa là không chính xác, vừa là bất cập về lập luận như nói ở phần
trên.
(1) https://www.investopedia.com/ask/answers/06/oilpricesinflation.asp
(2) https://investingnews.com/daily/resource-investing/energy-investing/oil-and-gas-investing/oil-price-and-inflation/
No comments:
Post a Comment