https://thesaigontimes.vn/tang-luong-va-lam-phat/
Bấy lâu nay có một
thực tế là khi Chính phủ tăng lương thì thường sau đó là lạm phát tăng cũng
tăng lên tương ứng. Bởi vậy nên đã hình thành một ý niệm chung rằng tăng chi
tiêu chính phủ (chẳng hạn như tăng lương hoặc tăng trợ cấp cho dân chúng và người
lao động) sẽ dẫn đến lạm phát.
Có lẽ do bởi ý niệm
này mà mới đây khi giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị thực hiện tăng
lương cơ sở từ 1-1-2023 thay vì 1-7-2023, Bộ Tài chính cho rằng: "Nếu thực
hiện cải cách tiền lương vào thời điểm này (tức 1-1-2023) sẽ gây thêm sức ép
lên điều hành giá cả do tâm lý tăng lương đi kèm với tăng giá, gây khó khăn cho
việc kiểm soát lạm phát"(1).
Cũng với nỗi lo
tăng lương làm tăng lạm phát nên đề xuất liên quan đã được đưa ra, theo đó: “Do
bối cảnh thế giới, trong nước đang chịu áp lực lạm phát lớn, nên Chính phủ
trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội lùi thực hiện cải cách tiền lương
theo Nghị quyết 27 sau năm 2023”(1).
Phần tiếp theo của
bài viết sẽ phân tích mối quan hệ giữa tăng chi tiêu chính phủ (gồm tăng lương)
và lạm phát. Xin lưu ý rằng bài viết không bàn đến tính hợp lý, thỏa đáng của đợt
tăng lương sắp tới này, dù rằng tác giả trong một bài viết khác trên cùng tờ
báo đã nghiêng về phía không ủng hộ.
Lạm phát luôn
là hiện tượng tiền tệ
Như đã biết, lạm
phát luôn là hiện tượng tiền tệ trên khía cạnh là tiền trong nền kinh tế đang
có nhiều hơn tương đối so với hàng hóa và dịch vụ tại một mức giá nhất định, và
giải pháp tiền tệ luôn là giải pháp căn cơ để trị lạm phát.
Nói cách khác, dù
Chính phủ có tăng chi tiêu, tăng lương cho người hưởng lương từ ngân sách nhà
nước, nhưng nếu hành động này không làm tăng cung tiền (tiền trong nền kinh tế
không nhiều lên một cách tương ứng) thì lạm phát sẽ không tăng lên.
Có khi nào Chính
phủ của một nước nào đó tăng chi tiêu sẽ làm/dẫn đến tăng cung tiền trong nước
đó? Câu trả lời là ‘Có’. Đó là khi Ngân hàng Trung ương của nước đó “đồng hành”
cùng Chính phủ, cũng tăng cung tiền để đáp ứng mức độ tăng chi tiêu của Chính
phủ. Lý do của việc “đồng hành” này có thể là Chính phủ đang bị thâm hụt ngân
sách nặng, khó hoặc không thể vay mượn được trên thị trường trong nước và quốc
tế, hoặc nếu vay mượn được thì với chi phí đắt đỏ. Hoặc cũng có thể là khi Ngân
hàng Trung ương đơn giản chỉ là muốn nới lỏng chính sách tiền tệ để (cùng với
Chính phủ) kích thích tăng trưởng kinh tế...
Tăng lương ở
Việt Nam
Để biết tăng
lương ở Việt Nam có dẫn đến lạm phát hay không thì trước tiên phải xem Ngân
hàng Nhà nước (NHNN) có phải là nguồn tài trợ cho việc tăng lương này không.
Theo Bộ Tài
chính, nguồn lực để triển khai tăng lương cơ sở được lấy từ nguồn tăng thu ngân
sách và tiết kiệm chi hàng năm(2).
Như vậy, rõ ràng
là nguồn chi trả cho việc tăng lương không đến trực tiếp từ việc “in tiền” –
tăng cung tiền – của NHNN, nên trên danh nghĩa, việc tăng lương (hay tăng chi
tiêu công nói chung) sẽ không làm tăng áp lực lạm phát ở Việt Nam.
Tuy vậy, điều
quan ngại và là rủi ro lớn nhất của việc tăng chi tiêu, tăng lương của Chính phủ
là nó sẽ làm tăng nợ công, tăng thâm hụt ngân sách và dẫn đến kết cục là ở một
thời điểm nào đó, NHNN, với tư cách là một cơ quan cấp bộ trong Chính phủ, chưa
có tính độc lập trong chính sách tiền tệ của mình, buộc phải tài trợ trực tiếp
cho ngân sách sau khi việc vay nợ của Chính phủ diễn ra không suôn sẻ và/hoặc đẩy
mặt bằng lãi suất trong nước lên mức quá cao, làm tê liệt hoạt động kinh tế của
khu vực phi nhà nước.
Dẫu rằng nguồn
tài trợ cho tăng lương, theo giải trình của Bộ Tài chính, là từ nguồn tăng thu
ngân sách và tiết kiệm chi hàng năm, điều này không khỏa lấp được thực tế rằng
ngân sách vẫn đang rất căng thẳng như được minh chứng bằng việc Chính phủ đang
phải tiếp tục đi vay ở quy mô lớn, một phần là để đảo nợ, và nợ công đang tăng
lên trở lại cả về mặt tuyệt đối (giá trị nợ gốc và lãi phải trả) lẫn tương đối
(dư nợ so với GDP) trong/từ năm nay.
Nói cách khác,
nói nguồn tăng lương là từ tăng thu ngân sách vẫn sẽ là chưa đủ để an tâm rằng
tăng lương không làm tăng lạm phát. Tuy là nguồn tăng thu ngân sách, chẳng hạn
từ dầu thô, nhưng lại được dành cho việc tăng lương mà không phải dành cho, ví
dụ, tài trợ cho các dự án đầu tư, phát triển công khác hoặc trả nợ công thì kết
cục vẫn là Chính phủ phải phụ thuộc vào vay nợ ngày càng tăng và đến một lúc
nào đó thì NHNN, dưới áp lực của Chính phủ (và Quốc hội) buộc phải nhảy vào cứu
trợ, dẫn đến làm tăng lạm phát.
Tóm lại, tăng chi
tiêu công, tăng lương không nhất thiết làm tăng lạm phát. Tuy nhiên, không phải
là vô lý, vô cớ khi nhiều người lo ngại tăng lương sẽ làm tăng lạm phát ở Việt
Nam bởi thực tế NHNN không có sự độc lập trong chính sách tiền tệ với sứ mệnh tối
thượng là ổn định lạm phát nên dễ bị cuốn vào vòng xoáy thâm hụt ngân sách và lạm
phát. Từ đây sẽ biết cần phải làm gì để tăng lương nói riêng hoặc tăng chi tiêu
công nói chung không làm tăng lạm phát.
---
(1)
https://thanhnien.vn/bo-tai-chinh-tang-luong-som-tu-112023-se-kho-kiem-soat-lam-phat-post1515128.html
https://thesaigontimes.vn/ngan-sach-danh-60-000-ti-dong-cho-viec-tang-luong-tu-1-7-2023/
No comments:
Post a Comment