Nghịch lý tỷ giá trung tâm (Bài đăng trên CafeF, bản gốc)

http://cafef.vn/tai-chinh-ngan-hang/ly-giai-hien-tuong-lech-pha-ty-gia-20160126150058968.chn

Tỷ giá trung tâm do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tính toán và công bố với mục đích để định hướng thị trường đã chính thức được thực hiện 3 tuần nay. Đúng như tuyên bố của NHNN, tỷ giá trung tâm đã diễn ra theo kiểu ngày hôm nay tăng, ngày mai giảm, nhưng ngày kia thì lại đứng yên, không thể hiện một xu hướng rõ rệt nào để có thể đầu cơ.

Chưa dừng lại ở đây, tỷ giá trung tâm còn thường xuyên diễn biến ngược chiều với tỷ giá giao dịch tại các ngân hàng thương mại (tỷ giá trung tâm công bố đầu ngày làm việc tăng trong khi tỷ giá niêm yết tại các ngân hàng thương mại lại giảm, hoặc đứng yên, và ngược lại). Điều có thể coi là nghịch lý là tỷ giá trung tâm được NHNN tính toán dựa trên 3 căn cứ gồm tỷ giá liên ngân hàng ngày liền trước, biến động tỷ giá của rổ 8 đồng tiền, và các cân đối tiền tệ vĩ mô, định hướng chính sách tiền tệ của NHNN, nên tỷ giá trung tâm mang tính thị trường nhiều hơn, linh hoạt hơn, nên lẽ ra sẽ phải là cơ sở phù hợp và vững chắc để các ngân hàng thương mại xác định tỷ giá niêm yết mua vào bán ra hàng ngày (nhưng không được vượt quá khuôn khổ biến động +/-3% xung quanh tỷ giá trung tâm).

Một trong những lý giải khả dĩ cho sự ngược hướng của tỷ giá niêm yết tại các ngân hàng với tỷ giá trung tâm là do các ngân hàng và cả khách hàng của ngân hàng (những người có giao dịch ngoại tệ với ngân hàng) trước đây găm giữ USD nay buộc phải “nhả” số USD này ra khi họ thấy không còn cơ hội đầu cơ kiếm lời do tỷ giá trung tâm (trong con mắt họ) biến động bất thường, không có xu hướng rõ rệt nào cả (với ngân hàng thương mại còn có thêm một vật cản cho việc đầu cơ, đó là không được phép vượt quy định về trạng thái ngoại tệ). Và thường thì thời điểm của sự “nhả” ra này (làm cho cung USD tăng lên, gây áp lực giảm tỷ giá) là bất định, không nhất thiết là trùng lặp với thời điểm NHNN điều chỉnh tăng tỷ giá trung tâm. Nên chúng ta mới chứng kiến những ngày có sự tăng giảm ngược chiều nhau của 2 loại tỷ giá này.

Nhưng lý giải này là không ổn khi không thể giải thích được cho thực tế có nhiều ngày tỷ giá trung tâm đi xuống mà tỷ giá niêm yết của ngân hàng thương mại lại quay đầu tăng lên, cho thấy vẫn có nhiều ngân hàng và khách hàng lại quay trở lại đầu cơ, lại găm giữ USD, bất chấp ý đồ của NHNN khi để tỷ giá trung tâm biến động bất định nhằm dẹp nạn đầu cơ USD.

Đúng là nếu đầu cơ trong ngắn hạn, hàng ngày, thì nhà đầu cơ sẽ rất rủi ro khi mua hôm nay với tỷ giá cao nhưng ngày mai muốn bán thì tỷ giá lại thấp, như ý đồ của NHNN. Nhưng nếu nhà đầu cơ dự đoán (đúng) rằng tỷ giá tất yếu sẽ phải tăng lên đáng kể, ví dụ 1%, trong kỳ hạn dài hơn, chẳng hạn tháng sau, thì họ vẫn đầu cơ và vẫn có lãi. Vì cho dù NHNN có công bố tỷ giá trung tâm biến động thất thường hàng ngày thì mức biến động này cũng chỉ rất nhỏ (vài đồng đến vài chục đồng như 3 tuần vừa qua), chưa đủ để dập tắt kỳ vọng của giới đầu cơ. Quan trọng hơn, để dập tắt thành công kỳ vọng tỷ giá tăng lên của giới đầu cơ thì NHNN phải ngày nào cũng giảm tỷ giá và phải giảm đủ lớn, vì nếu không người đầu cơ vẫn thắng khi nhảy ra bán đúng vào ngày NHNN không giảm tỷ giá nữa, hoặc giảm tỷ giá không đáng kể (chưa giảm đủ 1%) tính trong suốt cả thời kỳ NHNN bắt đầu chống đầu cơ. Việc này xem là không thể, và, vì thế, có thể là một phần của lý do cho việc tỷ giá vẫn tăng lại.

Ngoài ra, cấu thành thứ ba trong việc tính toán tỷ giá trung tâm của NHNN – các cân đối vĩ mô tiền tệ và định hướng chính sách tiền tệ của NHNN – xem ra không mang nhiều tính thị trường, vì thường đã nói đến định hướng có nghĩa là ít nhiều có mang yếu tố chủ quan, áp đặt ý chí trong đó. Do vậy, sự vận động ngược chiều nhau của tỷ giá trung tâm và tỷ giá niêm yết tại ngân hàng thương mại (có phần) là do yếu tố chủ quan, không tuân theo tín hiệu thị trường của tỷ giá trung tâm này.

Tóm lại, cho dù hiện nay tỷ giá trung tâm được tính toán cẩn trọng theo một công thức nào đó, dựa trên những yếu tố thị trường thì thị trường vẫn có cái lý của nó, và tỷ giá thị trường có thể sẽ tiếp tục vận động trái chiều với tỷ giá trung tâm, và, do đó, đặt ra câu hỏi về tính cần thiết của tỷ giá trung tâm. Nhưng có lẽ với NHNN, tỷ giá trung tâm vẫn là công cụ không thể thiếu, không chỉ để góp phần (dù là hạn chế) dẹp nạn đầu cơ như nói ở trên, mà còn để “trói” tỷ giá giao dịch thực tế trên thị trường, không được vượt quá mức mà NHNN thấy là hợp lý (không vượt quá biên độ +/-3% quanh tỷ giá trung tâm).