Trong một dịp sang Singapore thăm gia đình tôi, bố tôi bị ốm và phải nhập viện cấp cứu. Trên đường từ
viện về, xe đi qua những con phố sát nách khu trung tâm thương mại, san sát
chung cư (của tư nhân, không phải của Chính phủ xây) với những hàng cây xanh cổ
thụ hai bên đường, trông rất vắng vẻ, thoáng đãng. Tôi vẫn nhớ bố tôi đã so sánh với tôi rằng ở Singapore, tuy mang tiếng là nơi đất chật,
người đông, nhưng vẫn còn nhiều “chỗ trống để thở” ngay ở những nơi trung tâm
như thế này, chẳng bù cho Hà Nội hay Sài Gòn.
Quả thật, hẳn không ít người đặt chân đến Singapore, đi mua sắm ở những con
phố trung tâm đông đúc như Orchard lại bất ngờ phát hiện có những vạt cây rậm rạp,
um tùm như rừng. Đây đó có những công viên to, nhỏ, không gian công cộng xen kẽ,
“chung sống” với rừng cao ốc, cửa hàng cửa hiệu sầm uất, dòng người đi lại như
nước, sôi động.
Càng rời xa trung tâm, chung cư của cả Chính phủ và tư nhân xây càng nhiều
nhưng sự thoáng đãng và màu xanh thì tất nhiên còn nhiều hơn thế. Đi trên các lối
đi nhỏ giữa các khối chung cư san sát, cao cả đến vài chục tầng nhưng người ta
vẫn không cảm thấy ngột ngạt, bức bí như hình ảnh thường thấy ở Việt Nam.
Ngược lại thời gian nhiều năm về trước, tôi cũng đã từng sống chục năm có lẻ
tại các thành phố của Nhật, đã trải nghiệm đủ với cuộc sống chung cư ở những
khu dân cư lớn. Nhưng cũng như, thậm chí còn hơn ở Singapore, chẳng bao giờ tôi
cảm thấy bị “ngộp thở” bởi rừng chung cư, cao ốc ở những nơi mình đã qua, đã sống.
Ai cũng sẽ tìm thấy cho mình khoảng lặng, không gian riêng, thư giãn, không
chen lấn, ồn ào ở một khoảng công viên, bãi cỏ, ghế nghỉ dưới tán cây bên đường
trong khi xe cộ vẫn nườm nượp đi lại trong trật tự, ngay hàng thẳng lối, không
một tiếng còi.
Bởi vậy, với đâu đó thì chung cư, cao ốc là tội đồ gây tắc nghẽn giao
thông, quá tải hạ tầng, bất an do nguy cơ cháy nổ cao, nhưng ở những nơi đất chật
người đông như Singapore và Nhật thì chung cư, cao ốc là lời giải bắt buộc. Bắt
buộc nhưng không nhất thiết phải kèm theo những điều xấu xí.
Tất cả đến trước tiên từ chuyện quy hoạch, đó là theo con mắt của tôi, một
người không có chuyên môn về
quy hoạch. Trong cả mấy chục năm sống ở Nhật và Singapore tôi chỉ thấy, nhớ được
có vài vụ đếm trên đầu ngón tay về việc mở đường mới, hay giải tỏa để nới rộng
đường cũ. Từ chục năm về trước đã có những mảnh đất được san lấp ngay ngắn, trồng
cỏ rồi… để đấy một cách có chủ ý, để rồi sau đó dần dần mọc lên những cao ốc,
chung cư, nhà cửa và cơ sở hạ tầng khác như nhà ga tầu điện ngầm, bên cạnh những
căn nhà cũ. Cứ như thể người ta đã hoàn thành quy hoạch cho các thành phố hiện
tại từ cả vài chục năm trước, cứ thế mà triển khai theo thời gian những việc cần
làm, những hạng mục cần xây dựng, cải tạo, không có cái gì chồng lên cái gì,
chèn lấn, tranh chỗ của cái gì khác.
Đương nhiên là khi người đông lên, mật độ dân cư tăng cao, giao thông và hạ
tầng trở thành vấn đề, thành gánh nặng. Nhưng dường như vấn đề này cũng đã được
dự tính từ trước, trong quy hoạch của các thành phố này. Những đường tầu điện
ngầm tiếp tục được xây mới, được nối dài. Những bãi đất trống từ hàng chục năm
trước đây bỗng một ngày hóa thành ga tầu điện ngầm, san sẻ đắc lực gánh nặng với
hệ thống giao thông mặt đất.
Tiếp theo, góp phần vào sự tồn tại thành công của chung cư, cao ốc ở các nước
là ý thức. Tôi nghĩ là nếu nói về lòng tham thì lòng tham của chủ đầu tư ở
Singapore, Nhật hay Việt Nam chắc cũng không khác nhau là mấy. Nhưng tôi không
thể tưởng tượng ra được có nhà đầu tư nào đó ở Nhật và Singapore lại dám ngang
nhiên phá quy hoạch, xây trái phép thêm tầng, thêm block, chuyển đổi công năng
các nhà công năng trong các chung cư, cao ốc khác với thiết kế đã được cấp phép
để thu thêm lợi về mình. Tôi cũng không thể tưởng tượng có vụ việc nào đó chính
quyền làm ngơ, tiếp tay, thông đồng với chủ đầu tư để trục lợi, bắt quy hoạch
chung phải trả giá.
Ở góc độ của người sống tại các chung cư, cao ốc, chuyện sống bầy hầy, mất
vệ sinh, ồn ào, không coi trọng các quy định an ninh, trật tự, phòng chống cháy
nổ, lấn chiếm, sử dụng trái phép các không gian công cộng làm cho việc sống ở
các chung ở Việt Nam trở thành cơn ác mộng, vỡ mộng với nhiều người. Nhưng những
chuyện này là hiếm gặp ở Singapore và Nhật.
Thẳng thắn mà nói, ý thức của người dân không phải tự nhiên mà được như vậy
hoặc chỉ sau một ngày là có. Ngay cả ở Nhật, nơi người dân nổi tiếng là sống
ngăn nắp, sạch sẽ, tự giác tuân thủ luật lệ thì vẫn cứ có lác đác đây đó một
vài vụ việc vi phạm luật, chẳng hạn như vất rác không đúng quy định. Và ở
Singapore, một quốc đảo nổi tiếng xanh và sạch, cũng vẫn có chuyện ném cả túi rác
từ trên tầng cao xuống đất tại các chung cư. Như vậy, trong góc tối của nhiều
người vẫn còn đây đó thứ bản năng sống hoang dã. Để “nhốt” nhiều ngàn người sống
hòa bình, tôn trọng người khác trong các khu chung cư cần phải có những công cụ
hữu hiệu để khắc chế thứ bản năng xấu này. Giáo dục và chế tài pháp luật là những
công cụ như vậy. Chẳng hạn, vất rác sai quy định từ lâu đã được coi là một hành
động phạm pháp, không chỉ bị phạt tiền mà còn bị phạt tù ở Nhật. Ở Singapore,
đây đó người ta vẫn thấy những cảnh báo tương tự tại một số “điểm nóng” có nhiều vi phạm.
Ngoài ra, người dân ở những nơi này giám sát lẫn nhau và sẽ lập tức báo cáo
với chính quyền sở tại nếu thấy có những vụ việc vi phạm, từ việc nhà hàng xóm
hút thuốc lá vất đầu mẩu thuốc xuống dưới đất, hoặc cãi nhau buổi đêm gây ồn
ào, đến chuyện ban công nhà ai đó để các đồ vật dễ gây cháy. Còn chính quyền
thì có trách nhiệm nhắc nhở, xử phạt nghiêm khắc các hành vi vi phạm quy định sống
tại chung cư, cao ốc.
Như vậy, theo xu hướng chung đô thị hóa, các thành phố ở Việt Nam sẽ ngày
càng phải phát triển theo chiều cao nhiều hơn và phải chấp nhận sự xuất hiện
ngày càng nhiều hơn các chung cư và cao ốc. Để giảm thiểu mặt trái của xu hướng
này, buộc phải có quy hoạch tốt với tầm nhìn xa nhiều chục năm, thực hiện
nghiêm minh, đi kèm với giáo dục và hướng dẫn, uốn nắn ý thức người dân bằng
nhiều biện pháp khác nhau.
No comments:
Post a Comment