https://baodautu.vn/gia-tang-ap-luc-cat-giam-phat-thai-trong-nganh-nang-luong-d144021.html
Ngày 26/5, có hai sự kiện pháp lý lớn cùng xảy ra trong ngành dầu khí thế giới. Sự kiện đầu tiên là một tòa án quận ở The Hague (Hà Lan) ra phán quyết rằng gã khổng lồ dầu khí Royal Dutch Shell phải cắt giảm phát thải 45% vào năm 2030 từ mức của năm 2019. Hơn nữa, phán quyết cũng yêu cầu Shell không những phải chịu trách nhiệm cắt giảm phát thải riêng của mình phát sinh từ các hoạt động khoan giếng dầu và các hoạt động khác mà còn phát sinh từ việc sử dụng các sản phẩm nhiên liệu, khí và dầu của người tiêu dùng.
Giới quan sát cho
rằng phán quyết trên, là phán quyết đầu tiên trên thế giới thuộc loại này, sẽ
là tiền lệ để các nước, nhất là châu Âu, áp đặt các chế tài mạnh mẽ hơn lên
phát thải của các công ty dầu khí thế giới.
Các doanh nghiệp trong các ngành phát thải lớn như nông nghiệp, giao thông vận
tải và khai khoáng cũng sẽ phải đổi mặt với yêu cầu chặt chẽ hơn về môi trường.
Vụ kiện với cáo
buộc việc sản xuất nhiên liệu và khí đốt của Shell đã góp phần làm biến đổi khí
hậu và vi phạm nghĩa vụ phải chăm sóc các đối tượng bị ảnh hưởng cũng như nhân
quyền được tiến hành bởi chi nhánh tại Hà Lan của tổ chức về môi trường “Những
người bạn của Trái đất”. Thay vì đòi bồi thường thiệt hại, tổ chức này đòi tòa
phải buộc Shell giảm phát thải của mình.
Sự kiện thứ hai xảy
ra cùng ngày ở Mỹ theo đó cổ
đông Engine No 1, là một quỹ phòng hộ, chỉ nắm giữ có 0,02% cổ phần của Exxon
Mobil, đã giành được ít nhất là hai ghế đại diện trong Ban giám đốc của Exxon
trong cuộc họp cổ đông thường niên tuần này. Engine No 1 đã tiến hành một chiến
dịch vận động mạnh mẽ thách thức chiến lược chuyển đổi năng lượng của Exxon,
cũng như sự phản ứng của Exxon với biến đổi khí hậu.
Mô tả Exxon như một
công ty khủng long (trì trệ, chậm thay đổi), Engine No 1 thúc giục Exxon dần đa
dạng hóa chiến lược đầu tư để chuẩn bị cho một thế giới sử dụng ít nhiên liệu
hóa thạch trong những thập kỷ tới. Exxon thì bảo vệ chiến lược mở rộng các giếng
khoan của mình, lập luận rằng nhu cầu về nhiên liệu và nhựa sẽ tiếp tục mạnh mẽ
trong những năm tới. Về chiến lược đối phó biến đổi khí hậu, Exxon cho biết họ
có một bộ phận mới chuyên về thu giữ và lưu trữ carbon.
Engine No 1 nhận
được sự ủng hộ từ một số trong những cổ đông lớn nhất của Exxon như BlackRock
và một vài quỹ hưu trí lớn nhất của Mỹ. Những cổ đông này tán thành bỏ phiếu
cho các đại diện của Engine No 1 và tin rằng Exxon cần phải tiếp tục tìm hiểu
khả năng nhu cầu nhiên liệu hóa thạch sẽ giảm nhanh chóng trong những thập kỷ tới.
Về phần mình, các
quỹ đầu tư này, gồm BlackRock cũng ký tên cam kết thực hiện mục tiêu giảm phát
thải về 0 vào năm 2050 hoặc sớm hơn. Họ đã thúc giục các công ty mà mình đầu tư
vào phải chuẩn bị cho những bất ổn đến từ biến đổi khí hậu. Đáp trả chỉ trích rằng
không nên nhảy vào những địa hạt của các nhà chính trị, BlackRock nói thẳng rằng
“rủi ro khí hậu chính là rủi ro đầu tư”.
Xu hướng mới
Các vụ việc trên
cho thấy bối cảnh trong ngành công nghiệp dầu khí đang thay đổi nhanh chóng.
Các doanh nghiệp trong ngành phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn hơn từ các
nhà bảo vệ môi trường, nhà đầu tư, ngân hàng cho vay, các chính trị gia và nhà
làm luật đòi hỏi họ phải chuyển đổi sang những dạng năng lượng sạch hơn.
Nhiều công ty dầu khí lớn đã bắt đầu thực thi các kế
hoạch cắt giảm phát thải lớn, và một số trong đó, đặc biệt ở châu Âu, đã chuyển
sang thành những nhà sản xuất chuyên biệt về năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, giảm
phát thải mà không phải hy sinh lợi nhuận là một thách thức lớn. Vì thế, nhiều
người hoài nghi vào các chiến lược chuyển đổi của các công ty năng lượng thế giới
với quan ngại rằng các chiến lược này chỉ là để cho có, mang tính hình thức, để
đối phó với sự chỉ trích của dư luận là chính, trừ khi chúng bị áp đặt các chỉ
tiêu cắt giảm cụ thể, như với Shell.
Hàm ý cho Việt
Nam
Chính phủ Việt Nam
vào tháng 7/2020 cam kết cắt giảm 9% phát thải vào năm 2030 so với kịch bản
phát triển thông thường, và tăng mức cắt giảm lên 27% khi có hỗ trợ quốc tế.
Các biện pháp cắt giảm được xác định cho các lĩnh vực gồm nông nghiệp, lâm nghiệp,
quản lý chất thải, và công nghiệp.
Tuy nhiên, cho đến
nay, dường như chưa có một mục tiêu cắt giảm cụ thể nào dành cho những đối tượng
phát thải lớn cụ thể nào (ít nhất là không thấy có ngành dầu khí), trong khi thời
gian cũng không phải là còn quá dài, nhất là xét đến việc chuyển đổi chiến lược
và mô hình sản xuất, kinh doanh không thể diễn ra một sớm một chiều.
Nếu tình trạng trống
vắng này không được khắc phục ngay thì sẽ dẫn đến tình trạng không ngành nào,
doanh nghiệp nào bị quy trách nhiệm không đóng góp vào mục tiêu cắt giảm phát
thải chung của quốc gia, dẫn đến sự phá sản của các cam kết bảo vệ môi trường của
Việt Nam trước thế giới.
Trong khi đó, ở cấp
độ ngành và doanh nghiệp, tình hình xem ra chủ yếu mới chỉ dừng lại ở việc các
doanh nghiệp đang “xem xét” và “bàn thảo”, mà chưa có ngành/doanh nghiệp nào đã
đưa ra một kế hoạch/chiến lược cụ thể với những phương pháp cụ thể và mục tiêu
cụ thể theo mốc thời gian cụ thể về cắt giảm phát thải.
Nói cách khác, việc
thiếu vắng các (chương trình) hành động cụ thể với các mục tiêu cụ thể ở từ cấp
độ Chính phủ đến ngành và doanh nghiệp là một thách thức chính cho việc hoàn
thành mục tiêu cam kết giảm phát thải của Việt Nam trong các năm tới với quốc tế.
Lấy ví dụ cụ thể
về ngành dầu khí, với đại diện là PVN. Vào tháng 9/2020, tập đoàn này vẫn khẳng
định chiến lược phát triển biến PVN thành một tập đoàn lượng với tìm kiếm, thăm
dò và khai thác dầu khí là lĩnh vực cốt lõi. Riêng về giảm phát thải và biện
pháp liên quan như chuyển đổi năng lượng, PVN cũng chỉ đề cập một cách chung,
chủ yếu theo kiểu như xác định đó là việc cần làm. (1) Nếu PVN có lúc nào đó đề
cập cụ thể hơn về vấn đề bảo vệ môi trường thì đó thường chỉ là tập trung vào
khía cạnh an toàn để giảm thiểu các tai nạn và ô nhiễm liên quan đến các hoạt động
sản xuất của PVN như sự cố tràn dầu, xử lý dung dịch khoan và mùn khoản thải từ
các công trình dầu khí trên biển, quản lý và xử lý chất thải, khí thải, nước thải
trong công nghiệp lọc hóa dầu..., mà không thấy đề cập cụ thể họ có kế hoạch cắt
giảm phát thải không, bao nhiêu và làm thế nào.(2)
Nếu tình trạng cứ tiếp tục như thế này thì không chỉ là việc Việt Nam không đạt được mục tiêu cam kết với thế giới mà còn là khả năng các doanh nghiệp phát thải lớn của Việt Nam sẽ bị phản đối, tẩy chay, chia rẽ và kiện cáo như sự việc xảy ra với Exxon và Shell nói trên.
No comments:
Post a Comment