Nỗ lực của Mỹ nhằm
cạnh tranh với Trung Quốc đã tiến thêm một bước hôm 25/5 với việc Hạ viện Mỹ giới thiệu luật củng cố
tính cạnh tranh về kinh tế và gây áp lực lên Trung Quốc về vấn đề nhân quyền.
Trong khi đó, Thượng viện Mỹ cũng đang có kế hoạch bỏ phiếu thông qua gói luật
riêng đối phó với Trung Quốc. Như vậy, mong muốn duy trì một lập trường cứng rắn
đối với Trung Quốc là một trong số ít lập trường được thống nhất cao giữa hai đảng
của Mỹ.
Chính quyền của Tổng
thống Biden cũng ủng hộ các nỗ lực chống Trung Quốc, qua việc các quan chức
liên tục liệt kê việc cạnh tranh với Bắc Kinh là một trong những thách thức chiến
lược lớn nhất của mình. Tổng thống Biden cũng đang tỏ cho thấy nỗ lực xây dựng
và củng cố liên minh của Mỹ tại châu Á để kiềm chế sự vươn lên một cách quyết
đoán của Trung Quốc.
Tuy vậy, giới
phân tích cho rằng dù các chính trị gia Mỹ có mạnh miệng cam kết cạnh tranh với
Trung Quốc đến đâu thì họ dường như đã vui vẻ bỏ trống một lĩnh vực và để Trung
Quốc thắng ở đó: thương mại. Nếu quả là ông Biden muốn bỏ qua lĩnh vực thương mại
thì chiến lược xây dựng đồng minh của Mỹ ở châu Á sẽ sẽ khó thành hiện thực.
Trong khi chính
quyền ông Biden kể từ ngày đầu ra mắt vẫn tỏ ra né tránh câu hỏi về việc Mỹ có
quay lại với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương
(CPTPP) mà người tiền nhiệm của ông Biden, Tổng thống Trump đã rút lại việc
tham gia của Mỹ năm 2017, thì Bắc Kinh đã đôi lần bầy tỏ ý định tham gia của
mình một cách cả phi chính thức và chính thức, như trong phiên làm việc thường
niên của Chính phủ Trung Quốc hồi tháng 3.
Trước ý định của
Trung Quốc, giới quan sát lập luận rằng Trung Quốc đã có thể không bày tỏ ý muốn
gia nhập CPTPP nếu Mỹ đã là thành viên của hiệp định này. Lý do đơn giản là vì
với nguyên tắc chỉ cần một nước thành viên CPTPP phản đối thì một nước mới xin
gia nhập sẽ không được chấp nhận, Mỹ rất có thể sẽ phủ quyết đơn tham gia của
Trung Quốc nếu Mỹ không tin vào ý định nghiêm túc trong cải cách toàn diện trên
nhiều lĩnh vực của Trung Quốc để đáp ứng yêu cầu khi gia nhập. Và Mỹ cũng sẽ là
nước sẽ quyết liệt xử lý Trung Quốc nếu sau khi gia nhập, nước này xem thường
các điều khoản thỏa thuận, bởi vị thế là nền kinh tế lớn nhất thế giới với đầy
đủ khả năng để chống lại áp lực của Trung Quốc, không như với các nước thành
viên nhỏ hơn khác đôi khi phải chọn thỏa hiệp với đòi hỏi và sự cứng rắn của
Trung Quốc. Cũng cần nói thêm là với cơ chế phủ quyết này thì Trung Quốc hòan
toàn có thể phủ quyết sự tham gia của Mỹ sau này khi Trung Quốc đã là thành
viên của CPTPP.
Hiện tại, còn quá
sớm để nói trước được tương lai gia nhập của Trung Quốc vào CPTPP và điều này
có thể chỉ thành hiện thực sau nhiều năm nữa. Dẫu vậy, nếu Mỹ tiếp tục để ngỏ vấn
đề tái gia nhập CPTPP thì sẽ càng làm tăng mối nghi ngờ về cam kết của Mỹ đối với
châu Á, về sự chung lòng, sát cánh của Mỹ với các đồng minh trong khu vực trong
nỗ lực kiềm chế Trung Quốc. Các nước thành viên trong khu vực cũng sẽ không nỗ
lực “thoát Trung”, giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc nếu Mỹ không đóng vai trò
thay thế một cách vững chắc.
Tuy chính quyền
ông Biden cũng có một số lý do để ngần ngại tham gia CPTPP, chủ yếu nhìn từ góc
độ tổn thất công ăn việc làm trong ngành chế tạo, kèm với rủi ro bị các nước
khác thao túng tiền tệ và gian lận thương mại, nhưng mặt khác nền kinh tế Mỹ ước
tính sẽ được lợi thêm khoảng 130 tỷ USD/năm vào năm 2030 từ việc gia nhập
CPTPP.
Ông Biden rõ ràng
là cũng không muốn làm phật lòng thêm phái tả trong đảng Dân chủ của mình.
Nhưng cũng cần biết rằng Mỹ đã đồng ý loại bỏ các đòi hỏi cứng rắn ban đầu của
mình trong các cuộc thương thuyết được tiến hành từ thời Tổng thống Obama, gồm
bảo hộ các công ty dược và cơ cấu giải quyết tranh chấp cho các nhà đầu tư.
Thay vào đó, chính quyền ông Biden có thể tập trung vào những đòi hỏi mới để
làm hài lòng những chính trị gia vẫn còn chống đối CPTPP trong nội bộ đảng Dân
chủ hay đảng đối lập, gồm bảo hộ quyền của người lao động như trong Hiệp định Mỹ-Canada-Mexico,
ủng hộ các công nghệ xanh và cấm trợ cấp cho năng lượng hóa thạch.
Với những lợi ích
từ gia nhập CPTPP như vậy, đặc biệt là muốn dẫn đầu trong cuộc cạnh tranh với
Trung Quốc, nhiều nhà phân tích chính trị cho rằng Mỹ cần tiến hành đàm phán
gia nhập CPTPP trước khi quá muộn (Trung Quốc đã giap nhập CPTPP), song song với
các nỗ lực trong nước cổ súy cho đổi mới công nghệ, tăng trưởng kinh tế và phân
phối bình đẳng sự thịnh vượng kinh tế.
Về phần mình, các
nước thành viên cần hiểu rõ nhu cầu thực sự muốn kiềm chế Trung Quốc của Mỹ để
có những điều chỉnh cần thiết nhằm hấp dẫn và tạo điều kiện cho Mỹ tham gia
CPTPP.
No comments:
Post a Comment