Nhiều dòng về giá sữa

Suốt bao năm nay dư luận (trừ cái bọn liên quan đến sữa) tỏ ra rất căm tức chuyện sữa cứ tăng giá liên tục ở VN mà không vì lý do cụ thể, thích đáng gì và không ai làm gì được. Gần đây thì dư luận dường như tóm được thằng thủ phạm làm tăng giá sữa là cái thằng cơ chế, khi 2 bộ, Tài chính và Y tế lằng nhằng thế nào đó trong chuyện đổi tên sữa thành sản phẩm dinh dưỡng, rồi là buông lỏng quản lý, rồi là không đưa sữa vào mặt hàng bình ổn giá v.v... Đến nỗi, mặc dù bận rộn trăm công nghìn việc, toàn chuyện quốc gia đại sự (tuy dạo này có vẻ hơi lặng lẽ tí chút), đồng chí Thủ tướng anh minh và kính yêu của tớ vẫn phải chỉ đạo 2 bộ này tìm ra thủ phạm, giải quyết vấn đề. 2 bộ thì chưa chỉ mặt đích danh được là tại ai, cái gì, thì báo chí đã phát hiện ra thủ phạm hộ rồi, như tớ nói, là thằng cơ chế.

Tuy nhiên, đọc cái tít giật gân và nội dung dài ngoẵng của bài này, tớ thấy hóa ra tưởng vậy mà không phải vậy.

Thứ nhất, nhìn vào cái biểu đồ thị phần các hãng sữa ở VN, ta thấy có hàng loạt hãng, với hãng lớn nhất không chiếm quá 1/4 thị phần và 3 hãng lớn nhất cũng chỉ chiếm 54% thị phần cả nước. Đọc một bài báo khác nào đó thì hình như có tới hơn 200 nhà nhập khẩu sữa vào VN. Với thị trường và thị phần như vậy, có thể nói thị trường sữa VN rất cạnh tranh, khó có đất sống cho chuyện độc quyền và lũng đoạn giá. Trong một thị trường khá cạnh tranh như vậy, có thể loại bỏ khả năng doanh nghiệp nào đó đơn thương độc mã tăng giá sữa mà không (sợ) bị doanh nghiệp khác cướp mất thị phần, trừ trường hợp các doanh nghiệp khác cũng phải tăng giá vì một áp lực nào đó từ thị trường, chứ không hẳn là chúng cũng "tự nhiên" muốn tăng giá.

Thứ hai, bài báo cho biết chênh lệch lớn giữa giá nhập và giá bán lên tới 3, 4 lần. Nhưng nếu đọc chi tiết trong cái box xanh ở cuối bài thì mới thấy rằng giá sữa ở VN phải gánh đủ loại chi phí và thuế khác. Chỉ riêng 17 loại phí chính thống (hình như chưa tính đến các loại thuế như nhập khẩu, thu nhập doanh nghiệp, VAT) đã lên tới 250k đồng/hộp. Với giá nhập khẩu 5-7,5 USD/hộp (hơn 100k-150k đồng/hộp), cộng với chỉ riêng 17 loại phí đã thành 350k-400k đồng/hộp. Nếu cộng thêm các loại thuế như kể trên thì giá nhập + phí + thuế chắc chắn không khác nhiều lắm, như người ta tưởng, so với giá bán là 400k-600k/hộp. Đấy là còn chưa kể doanh nghiệp phải chi ra thêm phí quảng cáo, mà nếu cứ cho là ở mức khiêm tốn 5%-10% theo quy định thì cũng thêm vài chục nghìn đồng/hộp nữa. Rồi là chi phí cho đại lý phân phối, chi phí bôi trơn, lobby v.v... Tóm lại là thêm một mớ chi phí nữa, trước khi để lại cho doanh nghiệp một mức lợi nhuận xứng đáng độ 10%-20% giá thành. Cứ như thế thì có thể thấy doanh nghiệp sữa đâu có hưởng siêu lợi nhuận như cái sự chênh lệch giữa giá bán và giá nhập mà người ta thấy trên giấy đâu?

Thứ ba, 2 tội đồ - Bộ Tài chính và Y tế - do buông lỏng quản lý, thực ra cũng bị oan. Phí, thuế, chi phí này kia không phải họ muốn đẻ ra thì sẽ đẻ ra được. Có trách thì trước tiên phải trách cái gì đã đẻ ra một loạt chi phí và thuế chính thống và phi chính thống như thế. Chuyện không đưa sữa vào danh mục bình ổn, hoặc có đưa vào cũng không bình ổn được cũng là điều dễ hiểu, chẳng có tác dụng ngăn chặn hoặc, chẳng có liên quan gì đến chuyện giá sữa cứ tăng ầm ầm. Hình như không có ai chịu phân tích vào thời điểm các hãng tăng giá sữa, chuyện gì thực tế đã xảy ra. Liệu tỷ giá có tăng lên không, liệu chính sách thuế, phí có bị điều chỉnh tăng lên không, liệu các mức phí liên quan (giao thông vận tải, phân phối, quảng cáo v.v..) có tăng lên không, nguồn cung có bị gián đoạn, thiếu hụt không, nhu cầu có tăng đột biến không (chuyện này có khả năng lắm nhé, vì, ví dụ, mấy đồng chí China lục địa sang VN mua vét sữa như đã và đang làm thế ở các nước khác, thậm chí còn ở xa Trung quốc hơn nhiều) v.v... là những vấn đề cần phải tìm hiểu trước rồi hãy kết luận giá sữa tăng vô lý.

Tóm tóm lại, như tớ đã nói trong entry trước, chuyện về giá sữa hay giá cá tra không phải vô cớ mà lại hóa ra nông nỗi vậy, còn báo chí và các chuyên gia bàn phím thì cứ việc ngồi một chỗ mà phán, đánh hội đồng, nguyền rủa bọn trung gian, bọn doanh nghiệp dã man mà chẳng chịu hiểu tại sao nó lại vậy.