Nhân chuyện này,
xin nhắc lại một số ví dụ người thật việc thật để thấy người ta dễ dàng chóng
quên, dễ dàng xem nhẹ sự việc, thiển cận thế nào. Ví dụ thứ nhất là một cán bộ quản lý rủi ro tín dụng
thuộc dạng cao cấp trong Techcombank mà tớ có tiếp xúc vào khoảng tháng 3 hay
tháng 4 năm 2010. Chị này hỏi tớ (theo kiểu hỏi phỏng vấn tuyển việc) rằng tớ
thấy rủi ro lớn gì cho năm 2010 và 2011. Tớ nói luôn rằng đó là lạm
phát. Chị ta cười nhếch mép (tớ tưởng
tượng thế, vì là hỏi qua điện thoại), và nói rằng đại loại đó là chuyện viễn tưởng.
Sau khi nghe nói thế, tớ chán hẳn, vì phép lịch sự mà vẫn phải tiếp tục nói mặc
dù chỉ muốn đập cái điện thoại xuống.
Một ví dụ khác, cách đây cả chục năm. Đồng chí em tớ làm luận văn Master ở
trường DH KTQD về đề tài lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam trong những
năm trước đó. Thầy giáo hướng dẫn cười rất chán, bảo bây giờ Việt Nam đang bận
lo chống thiểu phát, sao lại làm về lạm phát làm gì, ai quan tâm, đại loại thế.
Chán hẳn với mấy cái loại thầy giáo này.
Sau nới lỏng chính sách tiền tệ
là…
TS Phan Minh NgọcThS Phan Thúy Nga
Với
chủ trương kích cầu để khắc phục suy giảm tăng trưởng và nạn thất nghiệp gia
tăng, Chính phủ đã đột ngột thay đổi lập trường chính sách, chuyển từ ưu tiên kiềm chế lạm phát sang kích cầu để chống
suy giảm kinh tế, được hậu thuẫn bằng chính sách tiền tệ nới lỏng liên tục và mạnh,
và khoảng ngân quỹ 1 tỷ đôla để trực tiếp kích cầu.
Với sự thay đổi lập trường chính
sách này, dường như nỗi lo về lạm phát đã lùi vào dĩ vãng, và người ta dễ dàng
cho rằng lạm phát cao khó có thể quay trở lại được khi mà chỉ số giá cả tiêu
dùng trong hai tháng gần đây đã tăng trưởng ở mức âm, và xu hướng giá cả thế giới
tiếp tục suy giảm do nhu cầu tiêu dùng toàn cầu sụt giảm.
Tuy nhiên, sự thực rất có thể không
phải như vậy. Như đã lập luận ở một bài viết trước đây, tác giả cho rằng chỉ
khi nào lãi suất cho vay thực sự thấp, đến mức độ “không vay thì áy náy” thì
chính sách tiền tệ nới lỏng mới phát huy tác dụng trong việc kích cầu tiêu dùng
và đầu tư. Còn nếu lãi suất chỉ hạ ở mức chừng mực nào đó thì cầu khó có thể
tăng mạnh, mà hậu quả lại là lạm phát bùng nổ trở lại, chưa kể đến một loạt hậu
quả xấu khác.
Quả thật, cho đến nay, các tin tức đăng tải đều cho thấy ngân hàng thì đang
ứ đọng tiền, tích cực mời chào cho vay mà doanh nghiệp và cả người tiêu dùng
thì vẫn dửng dưng. Một số thì cho rằng lãi suất vẫn còn quá cao (mặc dù đã hạ về
mức đầu năm 2007!). Nhưng nhìn chung, đa số lý do được đưa ra là các doanh nghiệp
đều không dám vay vốn nữa vì tiêu thụ sản phẩm đang rất khó khăn, do nhu cầu
tiêu thụ của xã hội đã bị hạn chế đáng kể, do đối tác gặp khó khăn trong thanh
toán v.v...
Trong bối cảnh như vậy, việc hạ lãi suất cơ bản từ 14% xuống còn 10% như hiện
nay, kèm theo đó là việc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc và các biện pháp nới lỏng
chính sách tiền tệ khác, tuy đã là một bước nới lỏng tương đối nhanh và mạnh
nhưng có thể vẫn chưa đủ vì quả thật nếu so với thế giới và khu vực thì mức này
vẫn còn tương đối cao.
Vậy xu hướng sắp tới là gì? Chúng ta có thể dự đoán rằng Chính phủ nhận thấy
chính sách tiền tệ như hiện tại vẫn chưa thực sự kích thích tiêu dùng và đầu
tư. Do đó, khả năng sắp tới là chính sách tiền tệ lại được tiếp tục nới lỏng một
cách mạnh dạn hơn nữa, và lãi suất cơ bản có khả năng được điều chỉnh giảm thêm
một vài phần trăm, cho đến khi chi phí vốn thực sự trở nên rẻ mạt so với mức lạm
phát tiềm năng và/hoặc lạm phát kỳ vọng (giá cả thế giới sẽ rơi xuống một điểm
đáy nào đó rồi sẽ bật trở lại, cũng như giá cả trong nước, kéo theo lạm phát
tăng lên). Song song với điều này là gói kích thích tiêu dùng 1 tỷ đôla nói
trên hoặc hơn nữa được tung vào lưu thông. Kết cục sẽ có thể là tiêu dùng phục
hồi ở một mức độ nào đó, kéo theo đầu tư và tăng trưởng.
Nhưng những kết cục lớn hơn và đáng nói hơn là lạm phát cao sẽ quay trở lại,
thâm hụt tài khoản vãng lai sẽ tăng lên ở mức báo động, nợ xấu trong hệ thống
ngân hàng tăng vọt lên, và đồng Việt Nam bị mất giá mạnh, kéo theo nạn đôla hóa
thêm trầm trọng v.v...
Lạm phát cao sẽ quay trở lại vì giá cả thế giới sẽ khó có khả năng giảm mạnh
hơn nữa vì mức giá cả hiện nay đang ở ngưỡng hoặc thấp hơn chi phí sản xuất đối
với rất nhiều ngành, nhiều doanh nghiệp. Nếu giá cả tiếp tục sút giảm thì rất
nhiều doanh nghiệp buộc phải lựa chọn con đường cắt giảm sản xuất, là cái rốt
cuộc ngăn chặn đà rơi của giá cả thế giới. Như vậy, giá cả trong nước sẽ mất đi
một đà hỗ trợ trung hòa áp lực tăng giá. Và như vậy, chính sách tiền tệ nới lỏng
mạnh ở trong nước sẽ chỉ dẫn đến một hậu quả không gì khác ngoài lạm phát.
Thâm hụt tài khoản vãng lai sẽ tăng lên (nói cách khác là chênh lệch giữa
xuất khẩu và nhập khẩu sẽ ngày càng âm) vì bình thường vốn dĩ tỷ trọng nhập khẩu
so với GDP đã lớn hơn xuất khẩu, nay với các biện pháp kích cầu, tiêu dùng
trong nước sẽ tăng lên, và tức là nhập khẩu sẽ tăng lên ở một mức tương ứng. Sẽ
có người bắt bẻ rằng trong gói biện pháp kích cầu của ta có cả kích cầu cho xuất
khẩu (tức là tìm cách thúc đẩy xuất khẩu). Nhưng điều này xem ra khó có khả
năng thành hiện thực, trừ khi ta hạ giá hàng xuất khẩu để nâng cao tính cạnh
tranh trong hoàn cảnh các nước đều cố gắng thúc đẩy xuất khẩu và nhu cầu tiêu
thụ của thế giới thì lại giảm sút mạnh. Mà nếu đã hạ giá xuất khẩu để đẩy mạnh
tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu thì kim ngạch xuất khẩu có thể sẽ không tăng tương ứng,
hoặc không đủ bù đắp phần ngoại tệ phải bỏ ra để kích cầu xuất khẩu (trợ giá,
miễn thuế, hạ lãi suất vay vốn ngoại tệ để nhập nguyên liệu, máy móc v.v...).
Hơn nữa, cần lưu ý rằng xu hướng bảo hộ mậu dịch đang quay lại ở nhiều nước
trên thế giới trong hoàn cảnh hiện nay nên việc tăng cường xuất khẩu vào một thị
trường nào đó có khả năng sẽ phải trả giá bằng biện pháp chống bán phá giá ở một
số quốc gia, là điều rất bất lợi cho Việt Nam.
Nợ xấu trong hệ thống ngân hàng sẽ
tăng lên vì với chính sách kích cầu và đầu tư, không thể tránh khỏi việc cho
vay trở nên dễ dãi, và rất thường xuyên là hậu quả của sự can thiệp hành chính
từ chính quyền trung ương và địa phương nhằm can thiệp vào quyết định cho vay của
ngân hàng vào một ngành, một doanh nghiệp nào đó theo hướng đi ngược lại những
quy tắc phòng ngừa rủi ro và bảo toàn vốn. Mà bằng chứng cho sự can thiệp này
đã ngày càng bộc lộ rõ qua những thông điệp của giới chức đăng tải trên các
phương tiện thông tin hàng ngày.
Đồng tiền của Việt Nam sẽ bị mất giá
mạnh song song với xu hướng nới lỏng chính sách tiền tệ. Lãi suất VND giảm,
trong khi lãi suất ngoại tệ được quyết định bởi thị trường tiền tệ thế giới. Mà
trong hoàn cảnh hiện nay, đồng USD đang tỏ ra ngày càng khan hiếm ở nhiều nước,
USD đang lên giá so với nhiều nội tệ khác. Bởi vậy, VND có lẽ sẽ không tránh khỏi
việc bị mất giá mạnh so với USD. Hơn nữa, Chính phủ có lẽ sẽ khó/không can thiệp
để ổn định tỷ giá (thực chất là giữ cho VND không bị mất giá mạnh so với USD)
vì điều này là có lợi cho xuất khẩu, là cái mà chúng ta đang mong muốn kích
thích. Kết cục tiếp theo của việc này là người dân sẽ tiếp tục quy đổi tài sản
của mình sang USD, làm trầm trọng thêm nạn đôla hóa, và làm cho chính sách tiền
tệ mất bớt tác dụng trong việc kiềm chế lạm phát một khi lạm phát nổ ra.
Trên đây mới chỉ là một số hậu quả
có thể nhìn thấy, có thể chỉ ra ngay khi chúng ta thực hiện chính sách nới lỏng
tiền tệ nhanh và mạnh như hiện nay và có khả năng tiếp tục trong thời gian tới.
Rất tiếc là luồng dư luận dường như đã quên lãng, xem nhẹ những nguy cơ này mà
chỉ chăm chăm vào tác dụng của việc kích cầu. Thái độ này sẽ để lại những tổn
thất lớn khi những nguy cơ này trở thành hiện thực, như bài học ở trên thế giới
và ngay cả Việt Nam đã cho thấy trước đây.
No comments:
Post a Comment